|
Auzğuhşındkşuz Zu.uüua Tğınpuz uzeğueuğqud suwğşzr lşöndr muğşdnğndkşuz {ITĞ HTI? T MUZÜZRZ? SŞĞ LŞÖNDRZ´ |
|
Auzğuhşındkşuz Zu.uüua Tğınpuz şğtm^ Htbktytr zu.uüuaumuz ausulrğr ausuündsuğzşğnd nd sbumnwkr mşeğnzrz st< suizumjşjud {Sşğ Şndzndi´r ıuğnduw çujsuz auzerindkşuz nd uxrkg ünğ,u,şlnf uzeğueuğqud suwğşzr lşöndr muğşdnğndkşuz! Çujsuz .+i=g uğıuiuzşlnf^ Tğınpuz gzeü,şj lşöndr su=ndğ şd orbe ünğ,u,ndkşuz uzağucşbındkrdzg^ .+işjud suzudu_ze gzmşğuwrz stıruwr st< lşöndr norz^ buğuardiumuz nd =şğumuzumuz i.ulzşğndz^ uzauğmr wuhudndszşğndz nd mğouındszşğndz^ i.ul zu.ueuindkrdzzşğndz^ uzrsuiı uğıuwuwındkrdzzşğndz^ nğnz= zşğmuwri fşğu,ndu, şz infnğumuz şğşdnwkzşğnd! Çudumuz uzs.rkuğ t mujndkrdzg jndjuıu.ıumzşğnd şd fuauzumzşğnd fğuw ünğ,u,ndu, lşöndr^ =uzr nğ zu.ueuindkrdzzşğnd st< mg auzerhrz= +ıuğ çuxşğnd^ uirmu muğ,şi kt snıu euğqu, t^ ihuxzulnf kğ=şğtzr uhuüuwrz^ wuwıuğuğşj Zu.uüuag^ wnğenğşlnf nğ auwğşzumrjzşğ ndbueğndkrdz euğqzşz lşöndr uzupuğındkşuz! {Htı= t nğeşüğşz= uwzhrir =upu=umuzndkrdz sg^ nğhtiör n_v sruwz ıtğ muzüzrz= kğ=şğtzrz^ uwl zuşd öuwz euğqzşz= ausub.uğauwrz lşönd! Zşğmuwri 35 şğmrğzşğnd st< kğ=şğtzg mu_s suwğşzr lşönd t^ mu_s nğhti +üzumuz şd +ıuğ lşönd mg euiuduzendr mğkumuz auiıuındkrdzzşğnd st<! Judnf htı= t wuwızşs nğ zşğmuwri uzıuğçşğndkrdz muw lşöndr zmuısusç^ uwz muğşdnğndkrdzg nğ mg ığndr +ıuğ lşöndzşğndz^ iındşğr st< mg knpnd kğ=şğtzg! Muz ausuliuğuzzşğ^ ndğmt zşği ndiuznpzşğ fmuwumuz mg iıuzuz^ uxuzj ,uz+kuzulnd kndğ= euiumuz üğnpzşğnd iışp,uünğ,ndkrdzzşğndz´^ bşbışj Auzğuhşındkşuz Zu.uüuag! Srdi muğşdnğ mtıg^ nğnd suirz vsnxjud .+irl Tğınpuz^ mg fşğuçşğtğ Rikuzhndlr nd Uzüuğuwr st< jndjuıu.ıumzşğndz şd fuauzumzşğndz! Giı rğşz^ uwi suğötz zşği rğufroumg uauöuzüuwrz t^ =uzr nğ çnlnğ ül.udnğ hnpnıuzşğnd fğuw fuouxuındzşğnd şd .uzndkzşğnd jndjuıu.ıumzşğg lşjndz şz +ıuğuçuzndkşusç nd +ıuğ çuxşğnf! Mu_zü ux htı= t gişz= uwi =uw=uwsuz^ lşöndr upouısuz^ =uzr nğ lşöndz uwihrir ünğ,u,ndkşusç nd rğ uwi froumnf mg wrbşjzt kxvndzzşğnd lşönd^ uwl n_v kt kğ=şğtz´^ şöğumujndj Zu.uüuag! |
|
?NĞNZUWNF FUĞUMNDSZŞĞND KRDG MG HUMİR |
|
|
|
Huışğuösr fğuwtz usrizşğ uzjuz$$$ ŞĞTM AUWMUMUZ MNPSRZ YN:UZJNDŞJUD 106 ÖRZNDNĞR SUĞSRZ - |
|
Puğuhupşuz 44 +ğşuw huışğuösr fğuwtz usrizşğ uzjuz^ çuwj ıumudrz şğmnd mnpsşğg rğuğnd mg yn.uzjşz önaşul örzndnğzşğnd suğsrzzşğg^ mus uwz rzv nğ szuju, t uwe suğsrzzşğtz% vnği- Uzmuğşlr t çuxşğnf çujuığşl mus iuasuzşl frbıg uwz gzıuzr=zşğnd^ nğnz= ustz +ğ mg ihuişz nğ ünzt {suindz=´ sg üızndr rğşzj auğuöuızşğtz^ muğşzuz kupşl nd üşğşösuz sg brzşl rğşzj örzndnğr ausuğ! Rzvht#i usn=şl judg uwe auğrdğudnğ ,znpzşğnd^ nğnz= uxud+ıg çujndşlndz hti mg fuöşz ethr eruaşğquğuzzşğ^ anz ,rzuçuzumuz =zzndkrdz ıulnd mus uğerdz=zşğ lişlnd ausuğ! Uwi gzıuzr=zşğg ustz +ğ fbır nd judr ets ınmulnd uz+ğrzum ynğqndkşuz m'şzkuğmndrz^ muğeulnf ağuhuğumndu, uzndzzşğg mus lndğşğ lişlnf üşğrzşğnd suirz! Önaşulzşğnd auğuöuızşğnd aşı muıuğndu, öğnwjzşğg lişlz rim ndğrb ynğqndkrdz sgz t^ nğnfaşışd uwe gzıuzr=zşğg ausumşğhşlnf suanduz üupuyuğrz^ sruwz m'ndöşz iıuzul rğşzj örzndnğr suğsrzg^ m'ndöşz nğ rğşzj anürz auzeuğır^ rğşzj nğerz^ şpçuwğg^ usndirzg^ uöüumuzg vışizşz şğuörz st< nd .por .uwktz vıuxuhr rğşzj frğudnğ nd kşduçşm irğıg! Şğtm xndiumuz .upupuhua örzndnğzşğnd sr<znğeğndkşusç auwmumuz mnpsrz wuzqzndşjud 106 örzndnğr suğsrz! Lndğg aupnğeşj Uğju.r Zu.uüua Uğuwrm Wuğndkrdzşuz! Znwz cusşğndz ağuhuğumndşjuz huışğuösr gzkuj=rz önandu, nd ,rzuçuzumuz =zzndkrdzzşğnf obendu, önandu,132 örzndnğr uzndz- Srzvşd uwi+ğ auwmumuz mnpsg ağuhuğumu, t 2 auöuğ 364 örzndnğr uzndz^ ıumudrz çnlnğ örzndnğzşğnd rz=zndkrdzg vt huğöndu, nd ,rzuçuzumuz =zzndkrdzzşğg mg buğndzumndrz! |
|
ULRWŞD$ LUVRZG ŞD ?TLHTOTĞG MG SZUWRZ AUWŞĞNDZ^ ŞKT $$$ |
|
{Çuzumjndkrdzzşğnd gzkuj=rz uznz= şğçş= vtrz ndöşğ sşör fşğueuğqzşl Luvrzr şd ?tlhtotğr bğ<uzzşğg! Uauduirm uwi mtıg çuzumjndkrdzzşğndz st< ausuquwzndkşuz çujumuwndkşuz arszumuz huıouxz tğ! Ecçu.ıuçuğ^ Auwuiıuz şd uznğ buğ= sg uğıuiuasuzşuz anfuzudnğzşğg mg qüıtrz^ nğ Uığhtwouzrz fşğueuğqndtrz arzü bğ<uzzşğg^ Uığhtwouzg çuduğuğndtğ uwe=uznf! Lşxzuwrz Puğuhupg uwehrinf uzmu.ndkrdz mg iıuzuğ^ rim ?tlhtotğr şd Luvrzr bğ<uzzşğg mg szuwrz Auwuiıuzr wudşğcumuz aimnpndkşuz ıum! Çuwj şi sşğcşjr uwi uxu<uğmg´^ giu, t uz! |
|
Giı Auwuiıuzr Suğend Rğudndz=zşğnd Hubıhuzrz {ULRWŞDR AUWUIŞUJNDKRDZG MG BUĞNDZUMNDR´ |
|
Auwmumuz lğuınd upçrdğzşğ mg aupnğeşz kt Auwuiıuzr Suğend Rğudndz=zşğnd Hubıhuz Uğsuz Kuknwşuz zşğmuwujndj ındşulzşğ^ nğnz= jnwj mndıuz kt Uığhtwouzr st< auwuışujndkrdzg euğqu, t hşıumuz =upu=umuzndkrdz^ rim auwşğnd ets kbzusndkrdzg .nğndzm uğsuızşğ qüu, t çnlnğ .udşğtz zşği! Kuknwşuz Ersuışığ- Uığhtwouzr Zu.uüuar hubı+zumuz ndpşğqzşğg Auwuiıuzr nd auwşğnd suirz% - - - - - - - |
|
(ĞUZİUMUZ AŞXUIŞİRLR WUWIUÜRĞG% RĞUZR AUWMUMUZ ŞMŞPŞJRZŞĞND SUİRZ |
|
Wuwıuüğr gzkuj=rz şğğnğe auwmumuz up+kufuwğg İ$ Çşkpşatsr şmşpşjrz t^ nğ mg üızndr İhuauzr >ndpu =upu=rz st<! |
|
{ÖUHTL´ KUIŞĞU:UPG% UXJUZJ AUĞKUMR FĞUW |
|
|
|
Wuındm {Suğsuğu´ +ğukşğkrz *ĞNDUZ AŞI - UB:UĞAG ŞD SŞZ?% SŞĞ ÇUÖNDS ANÜŞĞNF- Üğşj WUMNÇ IRDZŞUWŞUZ |
|
Միջազգային գրական դաշտի վրայ, 165 տարի առաջ 17 Փետրուարին, իր մահկանացուն կը կնքէր գերման գրականութեան ամէնէն շողշողուն դէմքերէն՝ Հայնրիխ Հայնէն (ծնեալ Հէրրի Հայնէ, որ փոխուած է Քրիսթիան Եոհան Հայնրիխ Հայնէի՝ հրէականութենէ քրիստոնէութիւն անցնելէ ետք, Տիւսսըլտորֆ, Գերմանիա, 13 Դեկտեմբեր 1797 – Փարիզ, 17 Փետրուար 1856 ), 59 տարիքը չբոլորած: Թախծաթուրմ երգերով շնչաւորուող՝ այլեւ շառափնաթափ զգայնութեանց երգիչը Հայնրիխ Հայնէ, այն քնարաշունչ բանաստեղծն է, որուն երգերը ասմազուն հորիզոնէն մօտենալով, մեզ կը կանչեն դէպի բնութեան անքոյթ ու մեղոյշ առաւօտները՝ յայտնելու, թէ երաժշտութիւնը իրեն համար ոչ միայն արտասովոր ապրում մ'է՝ գրեթէ հրաշքի համազօր, այլեւ զայն յաճախ լսելով՝ յատկապէս Ս. պսակադրութեան արարողութեանց ժամանակ, անիկա միշտ կը յիշեցնէ դէպի ճակատամարտ գացող եւ զինուորներուն ի պատիւ հնչեցուած օրհներգ մ'իբրեւ, բանաստեղծակա՛ն ուժականութեամբ: Ժամանակակիցը Եոհան Վոլֆկանկ Կէօթէի (1749 - 1843- Գերման անաստուածեան (աթէիսթ) փիլիսոփայ, բանաստեղծ, մշակութային ու արուեստի քննադատ եւ բանասէր Ֆրիտրիխ Նիցշէ (1844 - Հայ իրականութեան մէջ, Հայնէի քերթողական արուեստը արշաւած է սիրտերուն անդաստանը արեւելահայ ու արեւմտահայ բազմաթիւ գրողներու, որոնք «Հայնէական» ներշնչմամբ քերթուածներ են ձօնած գերման բանաստեղծին եւ թարգմանութիւններ ալ կատարած անոր գործերէն: Յովհաննէս Թումանեան, Յովհաննէս Յովհաննիսեան, Եղիշէ Չարենց, Վահան Տէրեան, Ռուբէն Սեւակ, Սիլվա Կապուտիկեան, Ալ. Ծատուրեան Վաղարշակ Նորենց եւ ուրիշներ իրենց գործերուն մէջ ներառած են գոհար էջեր Հայնէէն: Այս գծով, կու տանք Եղիշէ Չարենցի «HEINRICH HEINE» խորագրեալ բանաստեղծութեան 28 տուներէն առաջին երեք տուները միայն.- Ես սիրում եմ քեզ, Հա՛յնրիխ Հա՛յնէ, Դու մօտիկ ես ինձ չափազանց: Երգերիդ միջից քո ձայնը Հնչում է ինձ յա՛ր հարազատ: Դու մօտիկ ես ինձ Հա՛յնրիխ Հա՛յնէ, Թմբկահար մարտիկ ու պոէտ: Երբ բացուեց հոգուս վաղորդայնը – Սիրեցի նուագները քո ես: Բայց յետոյ, երբ մի քիչ մեծացայ ես – Սիրեցի թմբուկըդ հնչեղ, Սիրեցի շեփորող քո ձայնը, Որ գիտէ պայքարի կոչել: Եոհան Վոլֆկանկ Կէօթէէն ետք՝ գերման գրականութեան մեծագոյն քնարերգակ քերթողը արդարեւ: Քաղաքական ու արուեստի քննադատ, վերջին ներկայացուցիչը գերման Ռոմանթիզմի՝ ինչպէս Հայնէ կը կոչէր ինքզինք: Իսկ անգլիացի բանաստեղծ Մէթթհու Առնոլտի (1822 – 1888) համաձայն՝ արժանաւոր յաջորդը Կէօթէի: Բայց գերման քաղաքական գործիչներու դէմ Հայնէի արձակ գործերուն մէջ յարձակողապաշտ գրութիւններուն համար անոր ստացած տոյժը եղաւ մեծ տարողութեամբ, որով ան «ոչ հայրենասէր» յորջորջուեցաւ իր ժողովուրդին բառերով: Միւս կողմէ, Անգլիոյ, Ֆրանսայի եւ Ամերիկայի մէջ բարձր նկատառման արժանացան անոր երկերը: Աւելին, հակահրեայ զգայնութիւններ տարածելուն համար, Հայնէ արտաքսուեցաւ իր երկրէն եւ 1826 – 1831- «ԾԱՂԻԿ» Գրական Ազգային հանդէս – Պէյրութ (Շար. 1, մնացեալը՝ վաղուան թիւով) |
Uxnp<uhuandkşuz Ausub.uğauwrz Muösumşğhndkşuz zu.uüua Ktığni Mthğtwtindi şğtm wuwıuğuğşj nğ fşğ<rz arzü buçukzşğnd gzkuj=rz uzgzest< ?nğnzuwnf fuğumndszşğnd krdg humiu, t usçnp< ub.uğar st<! Froumuüğumuz ındşulzşğg jnwj mndıuz nğ ausuouğumg m'şğkuw ethr znduönds nd fuğumndszşğnd krdg üğşkt mğmzuhuırm ausşsuındkşusç mğouındu, t!
Lşxzuwrz Puğuhupr fşğuçşğşul 9 Znwşsçşğr 2020r şxumnps wuwıuğuğndkrdzg euğqud {Auwuiıuzr =uyrkndlrujruwr ouzuvndsg´ şd Uığhtwouzrz knwl ındud {fşğueuğqzşl Luvrzr &?ubukup/ şd ?şlçu<uğr &?uğfuoux/ bğ<uzzşğg! Uwi suirz wuwıuğuğşj Uığhtwouzr zu.uüua Rlaus Ulrwşd^ Luvrz ındu, uwjşlndkşuz gzkuj=rz!
(ğuziumuz hşıumuz aşxuışirlg iyxşj {Uğşdşlşuz =ğriınzşuzşğ´ uzndznf wuwıuürğ sg^ zşğmuwujzşlnf Rğuzr auwmumuz şğş= şmşpşjrzşğg! Suzğusuiz çujuığndkrdzzşğnf zmuğuauzndszşğ iyxndşjuz İ$ Kuetni fuzumuz ausulrğtz! Aupnğeufuğg wrbşjndj nğ uwi şmşpşjrz zşğuxzndu, t RDZTİ?*r ausub.uğauwrz sbumndkuwrz cuxuzündkşuz juzmrz st< şd auwmumuz ouğıuğuhşındkşuz ünauğzşğtz stmz t! Şğmğnğe şmşpşjrz^ nğnd suirz .+işjud wuwıuüğr gzkuj=rz^ 9ğe euğnd muxnwj İ$ İışyuzni fuz=z t^ nğ mg üızndr Uğu=i üşır anfırd st<^ Supuğıu lşğuz iınğnıg! Uwi fuz=g huısumuz >ndpu =upu=tz 15 =rlnsşkğ aşxudnğndkşuz fğuw t! Uwi ıuouğg znwzhti 2008 kndumuzrz^ {Rğuzr auwmumuz şmşpşjrzşğ´ gzeauzndğ .nğuüğr zşğ=şd^ uxzndu, t RDZTİ?*r juzmrz st<! 
{Öuhtl´ uzndznf kuışğu.upg^ nğ mg huıst hnliuauw wuwızr üğuürındar^ mzn<umuz buğcndsr xuafrğuzşğtz Öuhtl Tiuşuzr mşuz=rz nd ünğ,ndztndkşuz suirz^ 19 Yşığnduğrz hrır iyxndr uxjuzj auğkumr fğuw! Rzvhti ,uz+k t uwi kuışğu.upg çşsueğndu, t H+puörvr üşpuğndşiır ausnwkrz mnpst nd =uzrji zşğmuwujndu, t sbumndkuitğzşğndz! Uwi uzüus .upg hrır çşsueğndr Snıuwr kuışğuçşsrz fğuw nd ndppumr iyxndsnf hrır aupnğendr uxjuzj auğkumr fğuw! Yuyu=npzşğ ınsium üzşlnf^ hrır muğşzuz ub.uğar vnği ,uüşğnd fğuwtz erışl uwi zşğmuwujndsg!
Այսօրուան պէս՝ 73 տարի առաջ 17 Փետրուարին, Հայ գրաքննադատութեան Հսկային՝ Յակոբ Օշականին սիրտը կը դադրէր ընդմիշտ բաբախելէ, երբ ան գրասեղանին առջեւ եւ գրիչը ձեռքին կ'իյնար կաթուածահար՝ ի Հալէպ: Մեծ գրողին կեանքին ու գրական վաստակին անդրադարձած էինք այս թերթի անցած 9 եւ 10 Դեկտ.ի թիւերուն մէջ: