Sşğ ehğnjzşğg nğ=u#z ınmndz şz şğmğubuğcr ets

HŞIĞNİ BRĞRZ*PLND ND HUIĞRUĞ?UĞUZG

ŞĞTM LNDİUÇUZNDKRDZZŞĞ GĞRZ

Şğmnd +ğt r fşğ ausuwz=uwrz nd mğkumuz mşuz=r +ğumuğürz fğuw ,uzğ znğ auğj sg eğndu, t İ$ Yğmrv Uöüuwrz Arduzeuznjr Anüuçuğqndkşuz^ zuşd Auwmumuz Fuüg)zşğnd srndkşuz &TĞFUH/ zu.uüua Hşığni Brğrz+plndr mnpst$ u_wi t aşıu=ğ=ğndrl nd iındüşl kt auduzumuz şğmğubuğcr sg huğuüuwrz nğ=u#z ınmndz şz sşğ uöüuwrz fuğcuğuzzşğg! Hşığni Brğrz+plnd zu.gzkuj +ğ susndlrz ışpşmndkrdzzşğ ındu, tğ uwz suirz^ giu, tğ nğ Auw-Ouğ Srndkrdzg iındüu, tğ nğ muğü sg fuğcuğuzzşğ ınmndz vtrz şğmğubuğcr ets şd erışl ındu, tğ zuşd nğ Huığruğ=uğuzg uwi auğjg vt ağuhuğumu, nğhtiör .ndouh viışp,ndr! Huığruğ=uğuzg^ rzvhti hrır ışizndr sşğ srdi irdzumzşğndz st<^ şğtm uwe suirz lndiuçuzndkrdz sg eğud Ersuışığ-r t<r fğuw nd wuwızşj kt uwi zrdkr bndğ< ıumudrz fşğ<zumuz nd hubı+zumuz uğerdz= vt iıujndu,^ auğjrz suirz eşx ub.uıuz= wuxu< mg ıuğndr şd şğç uwi ub.uıuz=g hubı+zuhti rğ uduğırz hrır auizr^ uğerdz=tz ışpşum hrır huandr ausuwz=g!

Huığruğ=uğuzr mnpst ağuıuğumndu, lndiuçuzndkşuz uxgzkşğ Hğ$ Hşığni Brğrz+plnd uwi+ğ ul muzü uxud uwi zrdkr fğuw^ sşğ susndlrz wuzqzşj rğ sıu,ndszşğz nd sıuanündkrdzzşğg uğıuwuwınp üğndkrdz sg nd huauz<şj nğ uwi mşziumuz auğjg uzışi vuxzndr nd uzağucşbıg muıuğndr uxuzj cusuzum mnğizjzşlnd &H$ Hşığni Brğrz+plndr üğndkrdzg ağuıuğumndu, t sşğ vnğğnğe t<rz fğuw/!

Auğjg uzmuimu, buı muğşdnğ t nğnfaşışd .zeğnw uxuğmuw t uhuanfşl sşğ irğuindz öudumzşğndz şğmğubuğcr ets mşuz=r uzfıuzündkrdzg! Hğ$ Brğrz+plnd lud gğu, t uwi auğjrz muğşdnğndkrdzg bşbışlnf^ çuwj fiıua şz= nğ Huığruğ=uğuzz ul uzışi vt uxu, uwi auğjg nd uzağucşbı muğşdnğndkrdzg mndıuw! Rzvhti wuwızr mg euxzuw uwi+ğ ağuıuğumndu, lndiuçuzndkşztz^ Huığruğ=uğuzg mg ihuit nğ =zzndkrdzzşğg fşğ<uzuz^ nğhtiör uzağucşbı sr<njuxndszşğg uxzndrz!

Auğjg .riı muğşdnğ t^ şd mg supkşz= çzumuzuçuğ nğ huımuz suğsrzzşğg sruizumuz nd ausuquwzumuz nürnf uzağucşbı =uwlşğg uxzşz sşğ ehğnjzşğndz uzfıuzündkşuz r .zerğ!

HUIĞRUĞ?UĞUZR LNDİUÇUZNDKRDZG

Huığruğ=uğuztz mg ışpşmujzşz$-

Usşz$ I$ İuaum Ç$ Huığruğ= A+ğ ağudtğnf 31 Wndznduğ 2020rz Huığruğ=uğuzrz st< muwuju, tğ .nğağeumjumuz auzerhnds sg^ zu.uüuandkşusç Znğrz Usşzuhuındndkşuz! Uwi auzerhsuz gzkuj=rz wuwızndu, tğ kt Huığruğ=umuz Uknxg mg aşıu=ğ=ğndtğ sşğ mğ+zumuz^ mğkumuz^ sbumndkuwrz nd çuğşirğumuz auiıuındkşuzj froumnf^ zmuır ndzşzulnf şğmğubuğcr huğuüuz! Auzerhsuz suizumrj AuwOuğ-r zşğmuwujndjrvzşğg zu.uhti rğşzj muıuğu, =zzuğmndszşğnd suirz ışpşmndkrdzzşğ ındu, trz cnpnfumuzzşğndz!

Zmuır ndzşzulnf nğ fuğcuğuzzşğnd şğmğubuğczşğnd ets ınmndzndkşuz froumr muhumjndkşusç huauz<=g mğzuğ gllul udşlr suzğusuizşul =zzuğmndszşğnd^ Znğrz Usşzuhuındndkşuz uxu<uğmnf hubı+z wuzqzndşjud Auw-Ouğr uzeuszşğndz^ nğhtiör fuğcuğuzzşğ uwjşlşlnf ndppndkrdz ıuwrz huıui.uzuındzşğndz!

Srzv uwe Mğkumuz Iz+ğtzndkşuz mnpst bğ<uçşğumuznf sg mg huauz<ndtğ nğ btz=şğnd şğmğubuğczşğnd ets ınmndzndkşuz suirz ışpşmuüğşğnd huığuiındkrdzg ndpuğmndtğ srzvşd 24 *üniıni 2020 kndumuzg! Zuşd m'gzeü,ndtğ nğ uwi ışpşmuüğşğg huığuiındu, htı= t glluwrz hşıumuz+ğtz ouzuvnds üıu, lruö+ğ suizuütızşğndz mnpst!

Huığruğ=umuz Uknxg^ ışpşmuzulnf uwi hubı+zuüğr çnfuzeumndkşuz^ fuğcuğuz ndzşjnp ausuwz=uwrz nd kupuwrz suğsrzzşğndz ışpşmujndju, tğ nğ Auw-Ouğr uzeuszşğg hrır uwjşltrz fuğcuğuzzşğ nd ndindszuirğndkrdzzşğ hrır gztrz ışpdnwz fğuw! Erışl ığndu, tğ nğ uznzj huığuiıu, ışpşmuüğşğg arszumuz nd hubı+zumuz çznwk hrır vndzşzuwrz^ uwl hrır ,uxuwtrz ndppndkrdz ıulnd^ nğhtiör lruö+ğndu, suizuütızşğndz s+ı ersnds zşğmuwujzşlnf suzğusuizşul ışpşmuüğşğ qşx= çşğşlnd ub.uıuz= ıuğndtğ!

Auw-Ouğr uzeuszşğg ub.uıuz=uwrz .ndsçşğ muösşlnf sr ux sr uwjşlu, trz fuğcuğuzzşğ şd ouğıuğuhşıumuz çujuığndkşusç {uğuü ndindszuirğndkşusç fıuzür uğcşdnğnds´ &agölg rzotltst ft ğri= ynduzlusuig/ muıuğu, trz^ wşınw rğşzj audu=u, ışpşmndkrdzzşğg aupnğeu, trz Huığruğ=umuz Uknxrz^ bşbışlnf nğ ndindszuirğndkşuz uğerdz=nf muğşlr vtğ gişl kt btz= sg mg ylr mus vr ylvrğ! Muğr=g öüujndu, tğ udşlr suzğusuizşul ndindszuirğndkrdzzşğnd!

Znğrz Usşzuhuındndkrdzg bznğaumulndkrdz wuwızşj ıuğndu, ub.uıuz=rz ausuğ nd Auw-Ouğr uzeuszşğndz hubı+z wuzqzşj nğhtiör fuğcuğuzzşğ uwjşltrz nd huıui.uzuındzşğndz ığusueğtrz rğşzj qşx= çşğu, uğerdz=zşğg^ zuşd wuzqzuğuğtrz nğ hubı+zumuz suğsrzzşğnd huauz<u, ndppndkşusç ışpşmuüğşğnd ausuğ ersşz lruö+ğşul suizuütızşğnd! Uwi ndppndkşusç Huığruğ=umuz Uknxg fuğcuğuz ndzşjnp ausuwz=uwrz nd kupuwrz suğsrzzşğndz ışpşmujndju, tğ Znğrz Usşzuhuındndkşuz uwi ız+ğrzndkrdzg! Zuşd huauz<ndu, tğ nğ fşğ<zumuz hubı+zumuz ışpşmuüğşğtz ışpşum huandtğ Huığruğ=umuz Erduzg!

Zmuır ndzşzulnf nğ sşğ fuğcuğuzzşğnd btz=şğg huısumuz btz=şğ şz^ uznzj fğuw ndindszuirğndkrdzzşğ muıuğşlnd ausuğ lruö+ğ suizuütızşğ huğıudnğ şz iıuzulnd Wndbuğquzzşğnd Çuğqğuünwz Wuzqzu.ndsçr wuındm uğı+zndkrdzg^ çuz sg nğ cusuzumr mg muğ+ır! Ndiır uxuzj suizuütızşğnd fşğ<zumuz hubı+zumuz ışpşmuüğrz^ uzmuğşlr t .+irl fuğcuğuzr btz=r sg ınmndzndkşuz suirz!

Uwind mg wuwızş= nğ Huığruğ=uğuztz zşği huandu, ışpşmuürğ sg ünwndkrdz vndzr! Mg wuwızşz= kt Auw-Ouğr huığuiıu, ışpşmuüğşğg hubı+zumuz çznwk vndzrz! Huığruğ=umuz Uknxg Auw-Ouğr uzeuszşğndz wuzqzuğuğu, t nğ rğşzj uğuü+ğtz muıuğndu, ndindszuirğndkşusç zbsuğşlr fıuzür uöeumzşğnd suirz ışpşmndkrdz ıuz fuğcuğuzr huıui.uzuındzşğndz^ nğhtiör hşıumuz huımuz rb.uzndkşuzj mnpst lruö+ğşul suizuütızşğnd ışpşmuüğşğg huığuiışlnd aşıusırz!

Uğetz rim Auw-Ouğr uzeuszşğg uzağucşbı ışpşmndkrdzzşğg wuzqzu, şz fuğcuğuzzşğnd huıui.uzuındzşğndz!

Şğç lğujndjrv nd muıuğşul ndindszuirğndkrdzzşğ muıuğndrz^ uznzj lnwirz ıum ausuwz=uwrz sumuğeumnf uwi auğjg muğşlr hrır glluw qşx= uxzşl nd uğcşdnğndszşğ gzşl!

Zu.uüua Tğınpuzr ağuauzünf

IŞPŞMUINDUMUZ ÜĞ?NWMZŞĞ%

UWU İ*(RUWR ND UPKUSUĞR İ$ :UV ŞMŞPŞJDNW SUİRZ

Auzğuhşındkşuz Zu.uüua Tğınpuzr ağuauzünf ışpşmuındumuz wuındm üğ=nwmzşğ hrır huığuiındrz uğıuiuasuzjr öç+iubğ<rmzşğndz ausuğ şd ındşulzşğ hrır zşğmuwujndrz şmşpşjrzşğnd^ ıuouğzşğnd şd irzumnmzşğnd suirz!

Uwe ünğ,nf mg öçupr U-Üt-Yt mndiumjndkşuz uğıu=rz wuğuçşğndkrdzzşğnd auğjnf zu.uüua Otfıtk Şglsuö! Üğ=nwmrz st< suizudnğuçuğ mg zbndr nğ Kndğ=rnw st< zşğmuwri muw 435 şmşpşjr şd irzumnm^ şğmğr st< m'uhğr 180 auöuğ =ğriınzşuw şd s+ıudnğuhti 20 auöuğ ağşuw! Wuındm çucrz sg hrır wuımujndr sömrkr yn.umşğhndu, Uwu İ+)ru ıuouğrz nd Üuğrwt şmşpşjdnw huısndkşuz^ rzvhti zuşd Upkusuğr İ$ :uv şmşpşjrrz nd İrdstlu sşzuiıuzrz!

Işpşmuındumuz üğ=nwmzşğg hrır zndrğndrz +ıuğşğmğşuw uxu=şlndkrdzzşğnd pşmufuğzşğndz^ rzvhti zuşd hrır wuzqzndrz ışpumuz rz=zumuxufuğsuz suğsrzzşğndz nd uwl muxnwjzşğnd!

Wrbşjzşz= nğ uzjşul buçuk Zu.uüua Tğınpuz wuwıuğuğu, tğ nğ rğşz= n_v sruwz sömrkzşğ mg çuzuz^ uwl zuşd mg fşğumuzüzşz nd mg fşğuçuzuz nv-suasşıumuz up+kuındzşğ^ rzvr suirz uzağucşbı t huısşl nd luwz+ğtz ışpşmuındndkrdz ıuğu,şl çnlnğ sumuğeumzşğnd fğuw!

AUWUİIUZR ZŞĞMUWUJNDJRV İUAUM

İUĞÜİŞUZR UWJŞLNDKRDZG

Huığruğ= Auwğg şğtm Huığruğ=uğuzrz st< gzendzşj İşd ;nfşuz Izışiumuz Ausuünğ,umjndkrdz muösumşğhndkşuz st< Auwuiıuzr szuwndz zşğmuwujndjrv İuaum İuğüişuzz nd .nğağeumuz Zupub Wumnçşuzg! Ardğşğg =upu=ufuğumuz uwjşlndkşusç yndkuju, trz Huığruğ=uğuz şd uwcstumuz rzv rzv zrdkşğnd suirz öğnwj sg ndzşjuz Huığruğ= İğçuöuz A+ğ aşı!

Ouığumr uxjuzj nprshrumuzzşğ

AUWUİIUZR GZIĞUZRZ HNW?NKR ŞZKUĞMŞJ AZEMUİIUZR AŞI :UPG ND ENDĞİ SZUJ HUW?UĞTZ

Auwuiıuzr ouığumr uöüuwrz .ndsçg şğtm uxjuzj nprshrumuzzşğnd ,rğtz zşği =uxnğe şöğuyumrvr st< mg sğjtğ Azemuiıuzr uwğşğnd nd mrzşğnd .ndsçşğndz aşı! Şğmnd bğ<uznf uxu<rz yndlg m'gzkuzuğ auduiuğndkşusç! Uwe xundzır uduğırz srum .up sg szuju, tğ$ mg .upuwrz Auwm Suğırğnişuz nd azerm Zraul İuğr! :upg usçnp<ndkşusç auduiuğndkrdz jnwj mndıuğ şd n_v stmg yn=ğ rzv uxudşlndkrdz ndztğ srdir zmuısusç! Fşğ<rz fuwğmşuzrz ausujuzjr muhg gzeauındşjud nd Auwm Suğırğnişuzr =uwlg vuğquzuüğndşjud! Cusuzumg zmuır ndzşzulnf huğındkrdz uğquzuüğndşjud Auwm Suğırğnişuzr ausuğ! Auwuiıuzr .ndsçg çnpn=şj nğnbndsrz ets^ =uzr nğ muhg gzeauındu, tğ n_v kt auwmumuz {itğftğ´r mnpst^ uwl sr<uöüuwrz eubzumjndkşuz muw=t<r% vtii$=nfr itğftğr mnpst! Ktşd auiıuındşjud nğ ausujuzjr muhg Auwuiıuzr mnpst vtğ gzeauındu,^ çuwj uırmu çuz sg vyn.şj!

Auwuiıuzr gzığuzrz hnw=nkr şzkuğmşj sğjndsg nd vsuizumjşjud şğmğnğe bğ<uzr .upşğndz! Auwuiıuzr .ndsçr uxu<uıuğ Lşdnz Uğnzşuz^ nğhti nprshrumuzzşğnd şxumr u.nwşuz^ wuwızşj kt huauz<u, trz nğ Auwm Suğırğnişuzr .upg buğndzumndtğ gzeauındu, ışptz şd .upucusuzumtz^ iumuwz (RIT vgzendzşj uwe çnpn=g^ aşışduçuğ çnlnğg sruizuçuğ nğnbşjrz =ubndrl sğjubuğ=tz!

EUBZUMUAUĞ ŞDU ÜTNĞÜŞUZ MĞUZ YĞR SĞJUZUMUMRĞ

Şğrıuiuğe ıupuzeudnğ eubzumuauğndar^ Auwuiıuzr uöüuwrz )rlauğsnzr= znduüu.ndsçr sşzumuıuğndar^ {Şğuöuğı´ ,ğuüğr iuz Şdu Ütnğüşuz Mğuz Yğr sğjuzumr uğcuzuju, t Br=umnwr sr<uöüuwrz şğucbıumuz sğjndsr gzkuj=rz! Çujr uımt^ eubzumuauğndarz wuındm sğjuzum iıuju, t Bnytzr iışp,uünğ,ndkşuz luduünwz sşmzuçuzndkşuz ausuğ! Uxjuzj qşduvuynf sğjndsr euıumuösr uzeuszşğg rğşzj arujndsg uğıuwuwıu, şz ıupuzeudnğ şğucrbır muıuğnpumuz fuğhşındkşuz suirz!

Sğjndsrz suizumjşlnd ersnds zşğmuwujndju, trz 22 şğmrğzşğt 400 şğucrbızşğ! Ustz ıuğr yuxuı+zg mg muösumşğhndr Br=um+ =upu=rz st<^ ausu.sçşlnf ub.uğar ustztz ıupuzeubuı şğucrbızşğg şd zhuiışlnf uznzj suizuürıumuz öuğüujsuz! Sğjndsr zhuıumzşğtz t zuşd zhuiışl sbumndkuwrz yn.uzumndkşuz nd wuwızuçşğşl şğrıuiuğe ıupuzezşğ! Şdu Ütnğüşuz uwcs mg huığuiındr suizumjşlnd Bnytzr uznduz eubzumuauğzşğnd sr<uöüuwrz sğjndsrz nğ uduzeuçuğ mg muösumşğhndr Lşauiıuzr suwğu=upu=rz st<! Ausuouğumr huıouxnf sğjndsg hrır muwuzuw 2021 kndumuzrz!

Lrçuzuzşuz şd sr<uöüuwrz +ğuürğ - wuındm {Suğsuğu´ +ğukşğkrz

*ĞNDUZ AŞI - 69

UB:UĞAG ŞD SŞZ?% SŞĞ ÇUÖNDS ANÜŞĞNF-JUDŞĞNF

Üğşj WUMNÇ IRDZŞUWŞUZ

Ֆրանսական թատրերգութեան մէջ Սէմպոլիզմի հայրը համարուող Մօռիս Մեթերլինկ (Պելճիքա, Կենտ քաղաք, 29 Օգոստոս 1862 – Ֆրանսա, Նիս քաղաք, 6 Մայիս 1949), այսօր՝ 29 Օգոստոսին, կը դառնայ 158 տարեկան:

Փլամանկեան արմատներէ սերող պելճիքացի բանաստեղծ եւ թատերագիր, փիլիսոփայ Մօռիս Մեթերլինկ՝ որ ստեղծագործած է ֆրանսերէն լեզուով, իր տիրական ազդեցութիւնը տարածելէ ետք 19-րդ դարու վերջերուն եւ 20-րդ դարու սկիզբները, 1911-ին կը հասնի տիրանալու Գրականութեան Նոպէլեան մրցանակի: Ազդեցութիւն՝ իրեն ժամանակակից եւ յաջորդող թատերագիրներու վրայ, որոնք զարգացուցին ու յառաջ բերին «Վերացական Թատրոն»ը:

Առանց սուզուելու խորը իր երկերուն եւ անցնելէ առաջ անոնց մասին որոշ մանրամասնութիւններու, Մեթերլինկ հեղինակած է 28 թատրերգութիւններու, բանաստեղծական երեք ժողովածոներու, կարճ պատմուածքներու, որոնց վրայ աւելցուց է գիտական բնոյթի եւ փիլիսոփայական յագեցուածութեամբ էջեր ալ:

Մեթերլինկի ուսումնառութիւնը կ'անցնի իր ծննդավայրի վարժարանէն ու Յիսուսեաններու քոլէճէն, ուր ան պատանեկան տարիներէն բարեկամական սերտ կապեր կը հաստատէ ապագայ բանաստեղծ Շառլ Վան Լերպերկի հետ: Չորս տարի՝ 1881-1885 Կենտ համալսարանին մէջ իրաւաբանական ճիւղին հետեւելէ ու անոր դասընթացքները աւարտելէ ետք, կը խնդրէ հօրմէն որ զինք ղրկէ Փարիզ՝ հոն շարունակելու ֆրանսական իրաւաբանութիւնը: Բայց փոխանակ իրաւաբանութեան՝ ժամանակը կ'անցընէ գրական շրջանակներէ ներս, ուր անուանի գրողներու հետ իր ունեցած շփումները յետագային մեծ նպաստ կը բերեն իր գրական կեանքի ստեղծագործութիւննրուն:  

Վերադառնալով Կենտ, Մեթերլինկ կը կիրարկէ փաստաբանական իր ասպարէզը մինչեւ 1889, սակայն կը հռչակուի «փառաւորապէս ձախող» մէկը՝ իր առաջին կենսագիր Ժերար Հէրրիի բնորոշմամբ: Այս տարիներուն է որ ան կը հրատարակէ իր առաջին կարճ պատմուածքը՝ 1886-ին, յաջորդ տարի՝ տասներկու քերթուածներէ բաղկացող իր քերթողագիրքը, «Երիտասարդ Պելճիքայի Պառնասը» խորագիրով: 1889-ին լոյս կ'ընծայէ 14-րդ դարու ֆլամանկեան խորհրդապաշտ գրող Ժան Վան Ռիւյսպրէօքի «Հոգեկան Ամուսնութեան Պճնանքը» խորագիրով խորհրդաւոր ճառին թարգմանութիւնը, բանաստեղծութիւններու հատոր մը՝ «Ջերմոցներ» եւ «Իշխանուհի Մալէնը» թատրերգութիւնը:

Իր բանաստեղծական գործերը ամփոփուած են երեք հատորներու մէջ: «Ջերմոցներ» գիրքէն յետոյ լոյս ընծայեց «Տասներկու Երգ» (1896) եւ «Տասնհինգ Երգ» (1900) բանաստեղծութեանց հատորները: Ինչպէս իր թատրերգութիւններուն՝ չափածոյ երկերուն մէջ ալ, Մեթերլինկ խորհրդապաշտ, միստիկ ու ռոմանտիկ երազներու երգիչն է, որ ձայները, գոյները, բնութիւնը, էակներուն ու իրերուն երազաթարթափ գեղեցկութիւնները քանդակներու պէս կը լեցնէ մեր աչքերուն առջեւ: Իր «Խոնջէնք» բանաստեղծութիւնը մեր կողմէ թարգմանուած ու հայացուած՝ զայն հպատակեցնելով տաղաչափական օրէնքներուն, կը ներկայացնենք այս առիթով.-         

Այս շուրթերն, երկար ատենէ մոռցած են զետեղել լի

Համբոյրներն իրենց կոյր աչքերու վրայ, ձիւնէն աւելի

Պաղ, ներծծուելով յետոյ երազին մէջ իրենց շքեղ:

Քնատ, բարակներն ինկած խոտերուն մէջ խորունկ այնտեղ,

Կը թուի անոնց կը դիտեն անցնիլն երկինքէն՝ հօտին,

Որ կը ճարակի լուսնի լոյսին տակ, տարածուած խոտին

Վրայ. երկինքէն՝ այնքան անորոշ, որքան է իրենց

Կեանքը գգուական: Անոնք անվրդով ու մախանքով մեծ

Կը տեսնեն վարդերն ուրախութեան, որ կը բանան մէն մի

Ձեռքի վրայ կանաչ անդորրանքն՝ իրենց անհասկընալի:

Գրողին սկզբնական շրջանի գործերը չեն յաջողած սակայն ճեղքել պատուարը անտեսումներու: Գրական համբաւ ձեռք ձգելու իր ճիգերը հաւաքելով՝ Մեթերլինկ «Իշխանուի Մալէնը» գիրքէն օրինակ մը կը ղրկէ այն ատեն արդէն համբաւեալ ֆրանսացի սէմպոլիսթ բանաստեղծ ու գրաքննադատ Սթեֆան Մալարմէին, որ մեծապէս տպաւորուելով նշեալ գործէն՝ իր կարգին զայն կը ղրկէ ֆրանսացի վիպագիր ու թատերագիր, արուստի քննադատ Օքթաւ Միրպոյին, որ կարդալէ ետք դրուատալից գրախօսական մը գրէ «Ֆիկարօ» թերթին մէջ թատերախաղին մասին: Անկէ ետք Մեթերլինկի համբաւը կը տարածուի ու իրարու ետեւէ լոյսին կը յանձնէ հետեւեալ թատրերգութիւնները.- «Ինքնակոչիկ» (1890), «Կոյրը» (1890), «Եօթ Իշխանուհիները» (1891), «Փելէաս Եւ Մելիսանտէ» (1892), «Ներքին» (1894), «Թինթաժիլի Մահը» (1894), «Արիան Եւ Կապտամօրուս» (1899), «Քոյր Պէաթրիս» (1901), «Մոննա Վաննա» (1902), «Ճոյզէլ» (1903), «Սուրբ Անթոնիի Հրաշքը» (1904), «Կապոյտ Թռչունը» (1908), «Մարի Մակտալէն» (1910), «Սթիլմոնտի Քաղաքապետը» (1918), «Նշանուածները» (1922), «Ամպը՝ Որ Բարձրացաւ» (1923), «Անցած Ապերջանկութիւնը» (1925), «Մեռելներուն Ոյժը» (1926), «Պեռնիքէլ» (1926), «Մարի-Վիքթուար» (1927), «Քերիոթի Լրտեսական Ցանցը» (1929), «Իզապէլ Իշխանուհին» (1935), «Ժան տ'Արք» (1948): Պատմուածքներէն յիշատակելի են «Խոնարհներուն Գանձը» (1896), «Իմաստութիւն Եւ Նպատակաուղղուածութիւն» (1898), «Մեղուին Կեանքը» (1901), «Թաղուած Տաճարը» (1902), «Կրկնակի Պարտէզը» (1904), «Ծաղիկներու Խելացութինը» (1907), «Մեր Յաւերժութիւնը» (1911), «Պատերազմին Աւերակները» (1916), «Մեծ Գաղտնիքը» (1921), «Ճերմակ Մրջիւններուն Կեանքը» (1926), «Անջրպետին Կեանքը» (1928), «Մրջիւնին Կեանքը» (1930), «Գաւաթին Սարդը» (1932), «Մեծ Լռութենէն Առաջ» (1934), «Թեւերուն Շուքը» (1936), «Աստուծմէ Առաջ» (1937), «Միւս Աշխարհը» (1941): Ֆրանսերէնի կը թարգմանէ Շէյքսփիրի «Մաքպէթ»ը, կը կատարէ թարգմանութիւններ գերմաներէնէ եւ այլ լեզուներէ:

Իբրեւ քննադատ, սուր քննադատութիւններով ան հանդէս կու գայ յատկապէս այն ողբերգակներուն դէմ, որոնք իրենց գործերը կը կեդրոնացնէին զգայայոյզ երեւոյթներու կամ պատկերներու վրայ բռնութեան, մինչ ան հետեւեալը կ'ըսէր այս գծով. «Մենք մեծամասնութեամբ մեր կեանքը կ'անցընենք արեան պատկերներէ, ճիչերէ ու սուրերէ հեռու, ուր մարդուն արցունքները լուռ կ'ըլլան, անտեսանելի եւ գրեթէ հոգեկան»:

Բանաստեղծութենէն կամ գրական այլ սեռերէ առաջ Մեթերլինկ նախընտրեց թատրոնը, որ ըստ իրեն կը խուզարկէ գաղտնիքները մարդուն խոնարհութեան, սովորական կեանքին – անոր գեղեցկութիւնը, մեծափառութիւնը, ծանրաբարոյութիւնը, զորս մարդը կարող չէ այդ բոլորը նկատելու առօրեայ դրութեամբ: Այս գծով, մեծ գրողը ամէն օր բացատրութիւններով, լուսաբանութիւններով հանդէս կու գար կիրարկելով իր համոզումները տարեց մարդու մը վրայ, որ նստած կ'ըլլար բազկաթոռի մը մէջ եւ որ մտիկ կ'ընէր, թէեւ անգիտակցաբար, բոլոր «յաւիտենական օրէնքները», որոնք կ'անցնին իր տան մէջէն: Ըստ Մեթերլինկի, յիշեալ անշարժ ծերունին, իրականութեան մէջ, կ'ապրի առաւել խորաթափանց կեանք մը՝ քան այն սիրահարը, որ խեղդամահ կ'ընէ իր սիրուհին, կամ այն յաղթական զօրավարը ռազմադաշտին վրայ, կամ ամուսինը, որ վրէժ կը լուծէ իր պատիւին համար:

Մեծ թատերագիրը, վաղ շրջանի խորհրդապաշտական իր թատրերգութիւնները ժամանակի շատ քննադատներու կողմէ գնահատականներ ստանալու շնորհիւ է որ 1911-ին արժանացած է Գրականութեան Նոպէլեան մրցանակի: Միւս կողմէ սակայն, շատ քննադատներու կողմէ ալ ան ենթարկուած է անողոք քննադատութիւններու, որոնք ատենին գրեցին, թէ Մեթերլինկ կը տածէ խորհրդապաշտկան զգացումներ, զգայութիւններ՝ սեփական փառքը կերտելու նպատակով: Քննադատողներէն մին՝ հարաւափրիկեցի ժամանակակից բանաստեղծ, իրաւաբան եւ բնապաշտ գրող Էօժէն Մարէ, իր մտապատկերը գործածելու յանցանքով ամբաստանած է Մեթերլինկը: Մարէ առաջ քաշելով իր թեզը ըսած է, որ իր երկու երկերուն մէջ ինք արդէն պատկերած է ճերմակ մրջիւնները, 1925-1926 թուականներուն, այն ժամանակներուն, երբ Մեթերլինկ իրմէ առած, գործածած եւ 1926-ին լոյս ընծայած է «Ճերմակ Մրջիւններուն Կեանքը» թատրերգութիւնը:

Արդարեւ, Մօռիս Մեթերլինկ՝ գերման հռչակաւոր փիլիսոփայ Արթհըր Շոփենհաուըրի գործերը անյագօրէն ընթերցող մը, կը նկատէր ե՛ւ կը հաւատար, որ մարդ արարածը անզօր է իր ճակատագիրի ուժերուն դիմաց: Ան նաեւ կը հաւատար, որ ոեւէ դերասան, մեկնելով արգելքէն իր ֆիզիքական շարժուձեւերուն ու արտայայտութիւններուն, անբաւարար կերպով պիտի նկարագրէ խորհրդանշական պատկերները իր թատերախաղերուն: Վերջապէս ան եկած է այն եզրակացութեան, թէ պաճուճապատանքները կամ խամաճիկները (marionettes) թատերական բեմին վրայ սքանչելի փոխընտրական նպաստ ու օժանդակներ են թատերախաղերու զարգացման հոլովոյթին մէջ:

Մեծատաղանդ սէմպոլիսթ փիլիսոփայ Մեթերինկ գրած է առիթով մը. «Թատերաբեմը այն վայրն է, ուր արուեստի գործերը կը մարին: ... Բանաստեղծութիւնները կը մեռնին, երբ ապրող մարդիկ հոն կը մտնեն»:

Այո, փիլիսոփայութիւնը կը համարուի որոշակի աշխարհահայեացք եւ աշխարհըմբռնում: Առանձին գիտութիւն: Փիլիսոփայութիւն բառը՝ որ յունական ծագում ունի, յառաջացած է «սիրել» եւ «իմաստութիւն» բառերէն, որով մարդը կը ձգտի իմաստութեան եւ կը սիրէ զայն:

Եւ Մեթերլինկ, փիլիսոփայական իր խօսքերով մարդկային ներաշխարհ մ'ամբողջ պեղեց՝ հասնելու համար վերջնական ու հաստատակուռ եզրայանգումներու:                            

«ԾԱՂԻԿ» Գրական Ազգային հանդէս – Պէյրութ  

dzaghig2004@yahoo.com