ՆՈՐ
ԼՈՒՐԵՐ    ՅՈՒՇԱՏԵՏՐ     ԳԻՐՔԵՐ   ԱՐԽԻՒ   ՄԵՐ ՄԱՍԻՆ     ՆԱՄԱԿ ԽՄԲԱԳՐՈՒԹԵԱՆ  
Share on Facebook Share on Twitter Share via e-mail
80. Տարի

ԳԻՐՔ

ԱՐԽԻՒ - 28 ՅՈՒԼԻՍ 2020 © NorMARMARA 2001 - 2020
Share on Facebook Share on Twitter Share via e-mail

UIĞHTWOUZJR ŞĞÜRVG MNV GĞUD

RĞ AUWĞŞZUMRJZŞĞNDZ

ND HUAUZ>ŞJ VIUĞNDRL ÜĞÜXNDKRDZZŞĞT

Üşğsuzrnw st< Auwuiıuzr eşihuz Ubnı İsçuışuz mnv gğud Üşğsuzrnw auwşğndz nd huauz<şj nğ v.uçndrz uığhtwouzjrzşğnd üğüxndkrdzzşğtz


Ustz uzüus nğ iu mus zu şğmğr sr<şd aumusuğındkrdz sg iışp,ndr^ ağuhuğum m'r<zşz =upu=uütızşğ mus auzğuwrz ünğ,rvzşğ^ auiuğumumuz muösumşğhndkrdzzşğnd uzeuszşğ^ nğnz= üğüxndkrdzzşğ m'gzşz cnpnfndğeg buğcsuz uzjgzşlnd nd mxrdg ynpnj r<şjzşlnd ausuğ! Uwi üğüxrvzşğndz uxgzkşğ ağuhuğum m'r<zşz zuşd auduiuğumbxşul suğerm^ nğnz= mnv m'gzşz cnpnfndğezşğndz nd mg kşlueğşz nğ vıuğndrz uzışpr üğüxndkrdzzşğt!

Uwi suirz znğ +ğrzum sg mndüuw Snimnduwr st< uhğnp uığhtwouzjr şğürv Uiluz Uasuınftz nğ rğ auwğşzumrjzşğndz mnv gğud nğhtiör fşğ< ığndr ustz ışium üğüxndkşuz! Uığhtwouzjr şğürvg erışl ındud nğ uwihrir üğüxndkrdzzşğ nd suğenj sr<şd çu.ndszşğg Hu=ndr muxufuğndkşuz ünğ,rz mndüuz nd muxufuğndkrdzz t nğ mg muösumşğht uwe üğüxndkrdzzşğg! Şğürvg udşljndj nğ uzışpr şz uwi çu.ndszşğg!

Uiluz Uasuınf rğ işyumuz mşuz=tz +ğrzumzşğ ındud nd huısşj nğ zu.nğe +ğ .uzndkr sg st< uxşdındğr gzkuj=rz fu.ju, tğ gişlnd nğ rz= uığhtwouzjr t! Srzveşx udşlr fşğ< auw buğcufuğ sg uxuzj nğşdt aumuöeşjndkrdz jnwj ıulnd örz=g ıuğu, tğ ndğ nğ şğkul ndöu, tğ! Rz= ul çzud sıu,u, vtğ uwe auw suğetz rğ ihuzzndu, şpçuwğzşğndz fğtcg lnd,şl!


MNV ÜŞĞSUZRNW ST> AUWUİIUZR EŞİHUZTZ

Üşğsuzrnw st< Auwuiıuzr eşihuz Ubnı İsçuışuz şdi mnv gğud Üşğsuzrnw st< uhğnp auwşğndz^ nğhtiör uznz= vşzkuğmndrz uığhtwouzjrzşğnd mnpst çşsueğndu, üğüxndkrdzzşğndz^ vsuizumjrz muösumşğhndu, çnpn=r jnwjşğnd^ nğnz= u_l udşlr mg luğşz skznlnğıg şd nğnz= uğetz uğı+zndu, vşz üşğsuz rb.uzndkrdzzşğnd mnpst! Eşihuzg wrbşjndj zuşd nğ auw audu=umuzndkşuz uzeuszşğndz şd Auwuiıuzr eşiuhuzuındzşğndz fğuw muıuğndu, wuğqumndszşğg zrdkumuz ,uzğ fzuizşğ mg huıouxşz!

Eşihuz İsçuışuz iuhti .+işjud$ {Şkt zmuır uxzşz= iışp,ndu, mujndkrdzg şd şkt çuczşz= zuşd qşğ öüujndszşğg^ mg auimzuz= nğ htı= t uxudşluünwz vuynf ndbuerğ glluz=! Sr ıuğndr= üğüxndkrdzzşğt şd öuzuöuz gzmşğuwrz sumuğeumzşğnd fğuw ağuıuğumndu, wuğqumnpumuz üğndkrdzzşğt! İu bğ<uzrz çnlnği uxudşluünwz vuynf auduiuğumbxşul mşjndu,= htı= t huaşz=^ ndbuerğ htı= t glluz=^ zuşd sşğ orüşğg htı= t srujzşz= nğhtiör sşğ auwğşzr=g ul udşlr ö+ğuzuw!

Rzvhti wuwızr t^ auwmumuz upçrdğzşğnd ausuquwz^ 12 Wndlrirz Uığhtwouzr örzşul ndcşğg wuğqumu, trz Iudndbr fğuw şd mğumr ıum uxu, trz =upu=ujrzşğnd çzumufuwğşğg! Öuzuöuz şğmrğzşğt zşği uığhtwouzjrzşğ wuğqumndszşğ ünğ,şjrz auwmumuz iyrdx=r fğuw! Üşğsuzrnw Auwuiıuzr eşihuzuıuz huımuznp mux= sgz ul 23 Wndlrirz mğumr ığndşjud uöşğrzşğndz uwi wuğqumndszşğnd gzkuj=rz!


2020-2021 ndindszumuz ıuğşbğ<uzrz rzvhrir# huwsuzzşğnd ıum

hrır çujndrz Kndğ=rnw mğk+ou.zşğg

MĞKNDKŞUZ ZU:UĞUĞ ÖRWU İTLVND? ŞĞTM

ÇUJUIĞNDKRDZZŞĞ INDUD SUSNDLRZ


Ndindszumuz znğ ıuğşbğ<uzrz ehğnjzşğg hrır çujndr#z kt nv^ rzvht#i hrır glluw euiuduzendkrdzg^ ubumşğızşğg hrır muğşzu#z ehğnj şğkul kt nv euiuduzendkrdzg hrır buğndzumndr aşşxufuğ eğndkşusç! Uinz= auğjndszşğtz stm =uzrz şz şd mg sıuanüşz srlrnzudnğ ubumşğızşğz nd uznzj ,znpzşğg! Ktşd wiıum nğnbndszşğ vmuz^ çuwj şğmnd +ğt r fşğ susndlg uxuı sşluz mg anişjzt uwi ktsuwr suirz^ zşğmuwujzşlnf ehğnjumuz znğ bğ<uzr {snıtl´g!

Ehğnjzşğg çuzulnd ausuğ auduzumuz kndumuzg 31 *üniıni t! Zu.uğuğ İtlvnd= şğtm auiıuışj uwi kndumuzg nd giud nğ huığuiı şz uwe +ğg ersudnğşlnd ubumşğızşğg^ vnği ıuğçşğ ünğ,ueğndkrdzzşğnf nd {itzuğr+´zşğnf!

Mğkndkşuz Zu.uğuğndkrdzg 81 zuauzüzşğndz ndpuğmşj wuındm bğ<uçşğumuz sg^ giı nğnd ehğnjzşğg hrır çujndrz 31 *üniınirz! 31 *üniıni-4 İşhışsçşğ kndumuzzşğnd sr<şd zu.uehğnjumuz ıuğr=r şğu.uzşğz nd uxu<rz euiuğuzjrzşğg ehğnjumuz mşuz=rz fuğcndşlnd ausuğ wuındm euişğ hrır ndzşzuz! Vnği {itzuğr+´zşğtz uxu<rzrz ausuquwz ehğnjzşğg usçnp<ndkşusç hrır çujndrz şd iuasuzuyumnds sg .zeğnw uxuğmuw hrır vglluw! Şğmğnğer ausuquwz ehğnjzşğg hrır vçujndrz nd euişğg hrır buğndzumndrz euğqşul aşxufuğ eğndkşusç! Şğğnğe itzuğrnz^ nğ ustztz auduzumuzg mg kndr^ ehğnjzşğg wuındm +ğşğndz çuj hrır glluz! *ğrzumr ausuğ euiuğuzzşğg hrır mrindrz^ ubumşğızşğg stmumuz muğünf hrır ziırz^ rğşzj =nf euigzmşğ hrır vndzşzuz znwz ziıuğuzrz fğuw^ Şğmndbuçkr şd Şğş=buçkr euiuğuzr mtig ehğnj hrır şğkuw^ Vnğş=buçkr ehğnjzşğg yum hrır glluz^ Arzübuçkr şd Ndğçuk ul srdi ubumşğızşğg ehğnj hrır şğkuz! Ehğnjzşğnd st< sruwz arszumuz euişğg hrır uduzendrz ndindjrvzşğndz mnpst$ uwirz=z sruwz ndinpndkrdz^ kğ=şğtz^ ürındkrdz^ çzuürındkrdz^ kğ=şğtz şd uzülşğtz^ szujşul euişğnd ausuğ gzığndu, t aşxufuğ eğndkrdzg! Buçuk +ğşğg ubumşğızşğg hrır wuzqzşz rğşzj =zzndkrdzzşğz nd iındünpumuz üğndkrdzzşğg!

Uzmuğşlr t ehğnjzşğnd st< vuyşl çnlnğ ubumşğızşğnd <şğsndkrdzg^ aşışduçuğ ,znpzşğ ındztz şllşlt uxu< htı= t vuyşz şd wşınw sruwz ehğnj ndpuğmşz rğşzj öudumzşğg! Ehğnjzşğnd st< sruwz ndindjrvzşğnd şd ub.uıumuösr ıu=ndkrdzg hrır vuyndr!

Oşsrbzşğnd st< su=ğndkşuz fğuw sş, ndbueğndkrdz htı= t mşeğnzujndr şd u.ıuauznds htı= t muıuğndr +ğumuz =uzr sg uzüus!

Rikuzhndlr ehğnjzşğnd ausuğ ıumudrz ustz rzv wiıum vt^ =uzr nğ ani fuğumumrğzşğnd krdg çuğqğ mg szuw nd fıuzüg srbı uxmuw t!


YNDKRZ ŞD TĞINPUZ ?ZZUĞMŞJRZ

 AUW-UIĞHTWOUZUMUZ İUASUZUWRZ FROUMG

Şğtm^ 27 Wndlrirz^ Xndiuiıuzr nd Kndğ=rnw Zu.uüuazşğg% Fluırsrğ Yndkrz şd Ğtoth Kuwwrh Tğınpuz ışiumuhnf .+işjuz rğuğnd aşı^ =zzuğmşlnf Mnfmuişuz nd Sr<rz Uğşdşl=r ıuğu,=ubğ<uzr auğjşğg! Uwe auğjşğtz trz auw-uığhtwouzumuz iuasuzuwrz rğufroumg^ rzvhti zuşd İndğrnw şd Lrhrnw st< uğquzuüğndu, =upu=umuz öuğüujndszşğg! Aupnğendşjud nğ aşxuquwzuwrz muhg auiıuındşjud kğ=umuz mnpsr zu.uqşxzndkşusç! Auw-uığhtwouzumuz iuasuzuwrz mujndkşuz uzeğueuxzulnf Fluırsrğ Yndkrz gzeü,şj nğ htı= vt uğı+zndrz uwzhrir =uwlşğ^ nğnz= ousçuw mg çuzuz udşlr qüışul ünğ,npndkrdzzşğnd!

Öğnwjtz şı= ağuhuğumndu, aupnğeuüğndkşuz st< mg zbndr nğ şğmnd Zu.uüuazşğg ausumuğ,r= şz nğ rğufroumg htı= t rğ lnd,ndsg üızt sruwz .upup sr<njzşğnf^ aşışduçuğ <uz=şğg htı= t ausumuğüşl^ nğhtiör rğufroumg muwndzuzuw!

Zu.uüuazşğg bşbışjrz nğ Puğuhupr ıuüzuhr =upu=umuz-erduzuürıumuz lnd,ndsg uwlgzığuz= vndzr şd arszndu, htı= t glluw sr<uöüuwrz rğudndz=r imöçndz=zşğnd şd Auwuiıuzr nd Uığhtwouzr cnpnfndğezşğnd buaşğndz fğuw!


ÜNDSÜUÇNDR ST> AUWUİIUZJRZŞĞ WUĞQUMNDSZŞĞND ŞZKUĞMNDŞJUZ UIĞHTWOUZJRZŞĞND MNPST

Muğ+ Yuwluz uwi auğjr bndğ< ışiumjndkrdz ndzşjud

 Rikuzhndlr mndiumulrz aşı


Ktşd 12 Wndlrir örzşul çu.ndszşğtz şı= zşğmuwri rğufroumg çupeuıuçuğ udşlr .upup t Auwuiıuz-Uığhtwouz iuasuzuü,r fğuw^ çuwj ub.uğar öuzuöuz şğmrğzşğt zşği auw şd uığhtwouzumuz ausuwz=zşğg rğuğnd ets şlu, şz nd çnpn=r jnwjşğnf^ auzğuaudu=zşğnf mg sşpueğşz örğuğ^ mg euıuhuğışz iuasuzuwrz wuğqumndszşğg!

Auwmumuz upçrdğzşğg mg üğşz nğ uığhtwouzjrzşğ uzzu.ueth uğbud çuju, şz auwmumuz iyrdx=r ets!

{Uişpr fğuw ziıu, şz´ nd çudumuz uzauzüriı anüşfroum ndzrz zuşd uwz auwuiıuzjrzşğg nğnz= Rikuzhndlr st< uxcusşuw çzumndkrdz auiıuıu, şz şd gzeauzğuhti mşeğnzuju, şz Ündsüuçndr kupusuirz st<! Mg aupnğendr nğ Ündsüuçndr st< =uzr sg +ğ uxu< auwuiıuzjr 16-17 ıuğşmuz  şğrıuiuğe sg ,ş,r şzkuğmndu, t .ndsç sg uığhtwouzjrzşğnd mnpst! Znwz uığhtwouzjrzşğg eth=r ışiuzrdkg öşışpu, şz gzmşğuwrz stıruwr st<!

?uzr sg uwl auwşğ şdi wuğqumndszşğnd şzkuğmndu, şz^ çujr uımt uığhtwouzjrzşğ zşğ.ndcu, şz auwuiıuzjr mzn< sg huımuznp .uzndktz zşği şd ,ş,u, şz uznğ ub.uıumrjzşğg!

Mujndkşuz lnd,nds üızşlnd şd auwuiıuzjrzşğnd rğudndz=zşğg hubıhuzşlnd zhuıumnf At-It-Ytjr auw şğşiyn.uz Muğ+ Yuwluz auzerhnds sg ndzşjud Rikuzhndlr mndiumul Ulr Şğlr=uwuwr aşı!


MĞ*ZRJ IŞİNDVG GZEERSUERĞZŞĞND MNPST M'USÇUİIUZNDR

UKUKRDĞ?G ZU:UIŞLND SŞPUEĞUZ?NF


Uzjşul Ndğçukt uierz^ şğç sömrkr fşğu,ndu, Uwu İ+)ruwr st< muıuğndşjud uxu<rz Ndğçukr hubıusndz=^ gzeersuerğ bğ<uzumzşğnd ,uzğ =zzueuındkrdzzşğnd zbudum euğqu, t Mğ+zrj Işindv Ulr Tğhub! Tğhub m'usçuiıuzndr uğuğnpndkşuz gzkuj=rz rğ muıuğu, =uğnöu.+indkşuz st< Ukukrdğ=r zmuısusç zu.uıumuz no ünğ,u,şlnd nd Ukukrdğ=r fğuw uzt,= muğeuju, gllulnd buı ,uzğ sşpueğuz=nf!

R#zv t huıuau,g!

Mğ+zrj Işindvg rğ =uğnöu.+indkşuz st< erışl ındu, tğ nğ Rikuzhndlr üğudndstz şı= Uwu İ+)ruz sömrkr fşğu,ndu, tğ (ukra İndlkuz Stastır mnpst nd İndlkuzg huığuiıu, tğ uwe fuüg)rz {fuü)rwt´z! {Fuü)rwtzşğg uzqşxzs.şlr şz^ nf nğ fuüg)r sg mg ehvr^ uzt,=r şzkumuw mg euxzuw´^ giu, tğ Mğ+zrj Işindvg rğ =uğnöu.+indkşuz st<!

Gzeersuerğ bğ<uzumzşğ Mğ+zrj Işindvrz uwi .+i=şğg zmuışjrz Ukukrdğ=rz wrbuıumg uzr,şlnd uğıuwuwındkrdz nd arsu mg huauz<şz nğ uzrmu ağucuğr rğ hubı+ztz^ mus uxzndr uwe hubı+ztz! Mğ+zrj Işindvg huıui.uzşj uwi ,uzğ usçuiıuzndkrdzzşğndz nd rz=örz= hubıhuzşj gişlnf nğ rğ .+i=şğg uzjşulr uzjndeuğqşğndz vşz fşğuçşğrğ^ mg fşğuçşğrz uwi+ğnduz uzjndeuğqşğndz nd uwi+ğnduz suğenj^ szuj nğ sşxşulzşğndz fğuw uzt,= vr muğeujndrğ^ uwl sruwz up+k= mg muıuğndr! Gzeersuerğ bğ<uzumzşğg uwi uzüus auğjndjrz nğ ş#ğç uğeş+= Mğ+zrj Işindvg up+k= muğeuju, t Ukukrdğ=r wrbuıumrz fğuw! Uwi zrdkr bndğ< şğtm ,uzğ ağuıuğumndkrdzzşğ muwrz gzeersuerğ {İt+öord´ kşğkr st<!

Mğ+zrj Işindvrz auijtrz muıuğndu, uwi sşpueğuz=zşğndz ıum çzumuzuçuğ huxmu, t Uwu İ+)ruz sömrkr fşğu,şlnd nğnbndsrz iışp,u, uzauzüiındkrdzg!


WNĞEUZUZ UIĞHTWOUZRZ UZAUZÜİINDKRDZ HUIOUXŞJ

AUWUİIUZRZ ÖTZ? FUOUXŞLNF

Uzuınlnd ünğ,umulndkrdzg mg aupnğet kt Uığhtwouz aumuöeşjndkrdz jnwj ındud Wnğeuzuzrz^ nğ Auwuiıuz-Uığhtwouz aumusuğındkşuz uwi ,uzğ +ğşğndz ötz= fuouxu, t Auwuiıuzrz! Uığhtwouzr Uğıu=rz Zu.uğuğndkrdz ağudrğndşjud Uığhtwouzr st< Wnğeuzuzr eşihuz İusr Uhındllua Mnbtig^ nğndz çujuığndşjud kt rzvhrir uzauzüiındkrdz mg öüujndr uwi fuoux=tz! Wnğeuzuzr eşihuzg huıui.uzşj nğ mg auimzuw Hu=ndr uwi uzauzüiındkrdzg nd zmuır uxzşlnf şğmnd şğmrğzşğnd çuğdn= wuğuçşğndkrdzzşğg^ .niıujud rğ qşx=tz şmu,g gzşl nğhtiör auğjg lnd,ndr!

Lğuınd ünğ,umulndkrdzg mg wrbşjzt nğ udşlr uxu< İşğhrnw aşı ul huıuau, tğ znwzg^ İşğhru ötz= fuouxu, tğ Auwuiıuzrz nd Uığhtwouz rğ s+ı ağudrğu, tğ İşğhrnw Uığhtwouzr ünğ,umuıuğg nd uznğ öüujndju, tğ uwe fuoux=tz öüujndu, uzauzüiındkrdzg!


Lrçuzuzşuz şd sr<uöüuwrz +ğuürğ - wuındm {Suğsuğu´ +ğukşğkrz

*ĞNDUZ AŞI - 54

UB:UĞAG ŞD SŞZ?% SŞĞ ÇUÖNDS ANÜŞĞNF-JUDŞĞNF

Üğşj WUMNÇ IRDZŞUWŞUZ


Լիբանանի կառավարութիւնը երէկուան իր նիստին ընթացքին, մինչեւ 10 Օգոստոս առողջապահական ընդհանուր արտակարգ դրութիւն կիրառելու որոշում յայտարարեց երկրի տարածքին՝ սանձելու եւ վերահսկողութեան տակ առնելու օրերէ ի վեր Քորոնա համաճարակի արագասոյր տարածման ալիքը, ի տես վարակուողներու եւ մահացողներու շատ բարձր տոկոսի: Կառավարութիւնը սպառնական ոճով ըսաւ, որ առողջապահական կանոնները անտեսողները վեց ամիսէն մինչեւ երեք տարի ազատազրկման պիտի ենթարկուին: Քորոնան՝ որ անցած շաբաթավերջին «խուժած էր» նաեւ լիբանանեան խորհրդարան՝ վարակելով երեսփոխաններ, խորհրդարանի նախագահը զգուշացուց երեսփոխանները խորհրդարան ոտք դնելէ՝ առանց ենթարկուելու Քորոնայի քննութեանց: Քաղաքական դէտերու կարծիքով Լիբանանի այս իրավիճակը քիչ մը եւս շարունակուելու պարագային, կը յիշեցնէ սկզբնական շրջանի պատկերը Իտալիոյ, որ ապրեցաւ մղձաւանջային ծանր օրեր՝ արձանագրելով աշխարհի մէջ վարակուածներու եւ մահացածներու ամենաբարձր տոկոսը, Միացեալ Նահանգներէն յետոյ:

Միւս կողմէ, 106 տարի առաջ այսօրուան պէս, 28 Յուլիսին, սկսաւ Ա. Աշխարհամարտը: Այս թուականէն ուղիղ ամիս մը առաջ՝ 28 Յունիս 1914-ին, «Երիտասարդ Պոսնիա» կազմակերպութեան անդամ, 20-ամեայ պոսնիացի սերպ Կաւրիլօ Փրինցիփ սպաննեց Աւստրիոյ գահաժառանգ իշխան արհիդուքս Ֆրանց Ֆերտինանտն ու անոր կինը՝ Սոֆին, Սարայեւօ կատարած այցելութեան ընթացքին: Այսպէս, Աւստրիոյ  դատարանի որոշումով Փրինցիփը մահապատիժի ենթարկելու քայլը արդէն կը վառէր Ա. Աշխարհամարտի բռնկման գլխաւոր պատճառ եղող ցպիկը լուցկիի: Այդ կրակը մէկ ամիս պահուելով անթեղուած՝ կ'ազդարարէր սակայն մահապարը Առաջին Համաշխարհայինի, որ տեւեց 4 տարի, 3 ամիս եւ 2 շաբաթ, մինչեւ 11 Նոյեմբեր 1918, համարուելով պատմութեան խոշորագոյն պատերազմը՝ մղուած եւրոպական ցամաքամասի վրայ, մարդկութեան արժելով շուրջ 40 միլիոն զոհ, բիւրաւոր քաղաքներու եւ գիւղերու քանդում, տնտեսական սուր ճգնաժամ, մարդկային անհամար պաշարներու կորուստ, եւայլն...:   

Մեր մտապաստառին բերելով գոնէ վերջին 15 տարիներու աշխարհաքաղաքական իրադարձութիւնները, անոնց զուգահեռ ընթացող ռազմական գործողութիւններն ու երկիրներու միջեւ կազմաւորուող դաշնակցութիւնները՝ սկսեալ Իսրայէլը շրջապատող արաբական երկիրներէն, Միջին Արեւելքի (մասնաւորապէս Լիբանան,Սուրիա եւ պաղեստինեան Արեւմտեան Ափ ու Կազա) տարածաշրջանէն մինչեւ Ծայրագոյն Արեւելք, Իրան, Կովկաս՝ Հայաստան-Ատրպէյճան սահմանային բախումներ, Արաբական Ծոց (Եմէնի եւ Իրաքի պատերազմ) եւ հիւսիսային Ափրիկէ՝ հասնելով 2011-էն ի վեր հակամարտութեան թատերաբեմ դարձած Լիպիա, կը տեսնենք աշխարհի մեծ ու ազդեցիկ պետութիւններու կողմէ սպառազինութիւնները վտանգաւոր տարողութիւններու հասցուցած այն պատկերը, որուն դիմաց Միացեալ Ազգերու Կազմակերպութիւնը անկարող է «խօսք հասկցնել» հակամարտող բոլոր երկիրներուն՝ լոկ բանակցութեանց ճամբով լուծելու հողային հարցերն ու պահանջները:

Այս տարի, 24 Հոկտեմբերին, կը լրանայ 75-ամեակը ՄԱԿ-ի Ուխտի ստեղծման, զոր ձեւաչափած էին Բ. Աշխարհամարտէն յաղթական դուրս եկած մեծ պետութիւնները՝ գլխաւորութեամբ ԱՄՆ-ի, Խորհրդային Ռուսաստանի, Չինաստանի, Մեծն Բրիտանիոյ եւ Ֆրանսայի (վերջին երկուքը 1916-ի Սայքս-Փիքօ համաձայնագիրով եւ օսմանեան կայսրութեան անկումէն ետք իրարու միջեւ բաժնուած էին արաբական երկիրները, տարածելով իրենց «հոգատարութիւնը» անոնց վրայ): Անոնցմէ իւրաքանչիւրը այսօր, 75 տարի ետք, Քորոնայի դարուն, ունի իր քաղաքական աշխարհահայեացքը, քաղաքական իր շահերը կուտակելու իր կերպը, տարբեր ծայրամասերուն իր ազդեցութեան գօտիները պահելու, միշտ առաւել ընդարձակուելու ախորժակները, իր ռազմավարութիւնն ու մարտավարական մօտեցումը, հետեւաբար՝ իր դաշնակիցն ու հակառակորդը, որոնք Արշակաւանի կամ Բաբելոնի աշտարակի են վերածած աշխարհը՝ իւրաքանչիւրը կարծելով շահ ու առաւելութիւն կորզել միւսին դէմ:

Կարծէք այսօր առաւե՛լ շեշտուածօրէն, Իսրայէլ-Սուրիա-Լիբանան եռանկիւնը կը հանդիսանայ այն Սարայեւօն՝ Պոսնիա եւ Հերցեկովինայի այժմու մայրաքաղաքը, ուր 106 տարի առաջ սպաննուած էին Ֆրանց Ֆերտինանտն ու անոր կինը, իսկ այսօր օրինակ բերելով՝ Ալի Քամէլ Մուհսէնը, լիբանանեան Հըզպալլա կազմակերպութեան այն երիտասարդ զինեալը, որ սպաննուեցաւ անցեալ Երկուշաբթի՝ 20 Յուլիսին, երբ իսրայէլեան ռազմական օդանաւեր յարձակում գործելով Դամասկոսի օդակայանին շրջակայքը՝ թիրախ ընտրեցին Մուհսէնը:

Արդ, Ֆերտինանտի սպանութիւնը բաղդատել Մուհսէնի սպանութեան հետ՝ թերեւս ծիծաղելի թուի ոմանց համար այս օրերուն, ինչպէս շատերու համար մինչեւ այսօր անհաւատալի կը թուի Ֆերտինանտի մը սպանութեամբ բռնկած Ա. Աշխարհամարտը: Բայց եթէ հաշուի առնենք այն բոլոր ռազմական շարժումները մեր տարածաշրջանէն ներս, նաեւ 2006-ի Յուլիսին Իսրայէլի եւ Հըզպալլայի միջեւ տեղի ունեցած պատերազմէն ասդին վերջինին կուտակած ահռելի զինուժը՝ ուղղակի սպառնալիք հանդիսանալով Իսրայէլի 72-ամեայ գոյութեան, միջազգային քաղաքական դէտեր իրենց վերլուծումները կը հասցնեն «նարնջագոյն կէտ»ի, հայաստանեան ըմբռնումով՝ պայթիւնավտանգ կացութեան, եթէ ասոնց վրայ աւելցնենք Լիբանանի հարաւային սահմանի մօտ Հըզպալլայի կողմէ երէկ իսրայէլեան անօդաչու սարքի մը վար առնուիլն ու ըստ Իսրայէլի՝ Հըզպալայի զինեալներու դէպի իսրայէլեան կողմ, լիբանանեան գրաւեալ Շըպաայի ագարակներ ներթափանցման գործողութիւնները, ինչպէս նաեւ ասոնց յաջորդող Հըզպալլայի մնայուն սպառնալիքները Իսրայէլի դէմ՝ վրէժ լուծելու նահատակ իր մէկ անդամին՝ Ալի Քամէլ Մուհսէնի:

Տարակոյսէ վեր է եւ պատկերը աւելի քան յստակ, թէ Իսրայէլ այսօր կ'ապրի իր գոյութենական պայքարի ամենամռայլ օրերը: Ինք որ կը յոխորտար իր սահմանները տարածելու մինչեւ Եփրատ ու Ծայրագոյն Արեւելք՝ ուժի գերակայութիւնը տարածաշրջանէն ներս վերապահելով մի՛այն իրեն, այսօր իր քիթին տակ ունի աթոմական պետութիւն մը դառնալու յաւակնորդ հզօր Իրանը՝ Հըզպալլայի միջոցով, որ՝ պատերազմ սկսելու պարագային մահացու հարուածներ պիտի հասցնէ Իսրայէլին: Վերջինը շատ լաւ գիտէ, թէ այս անգամ պատերազմը 2006-ի Յուլիսեան պատերազմի նման պիտի չըլլայ, քանզի բոլորովին փոխուած են մարտավարութեան կանոնները եւ այժմ իր տիրապետութիւնը հաստատող ուժը «սարսափի հաւասարակշռութիւն»ն է Իրանի եւ Իսրայէլի միջեւ, մէկ կողմէ Լիբանանի հարաւային սահմանի ամբողջ երկայնքին, միւս կողմէ սուրիական գրաւեալ Կոլանի բարձունքներուն, ներառելով Իրանի դաշնակից Պաշշար Ասատի Սուրիան:

Հիմա, բազմաբղէտ հարցումներու մէջէն շատ կարեւոր հարցում մը.- ի՞նչ կ'ընէ «ձեռնածալ» 75-ամեայ ՄԱԿը, ո՞ւր մնաց անոր դերակատարութիւնը: Մինչեւ ե՞րբ իր դարակներուն մէջ «պիտի ննջեն» պահ դրուած հարիւրաւոր որոշումնագիրերը, որոնք կը սպասեն գործադրութեան, կը սպասեն՝ ի խնդիր ազգերու Խաղաղութեան, Երջանկութեան, Արդարութեան յաղթանակին, որուն երեսին թքեր էր Մեծն Սիամանթօն՝ աւելի քան դար մը առաջ, իսկ Մեծն Չօպանեան, Աստուծոյ քո՛վ անգամ չէր գտած Երջանկութիւնը:         

Գրական, մշակութային ստեղծագործութիւններ, արուեստի գործերու նուիրուած միջոցառումներ, գիտական նուաճումներ ու վերելք աշխարհի բոլոր ծագերուն՝ մարդկութեան զարգացման եւ քաղաքակրթութեան ի նպաստ, կանգ են առած այս բոլորը ոչ միայն Քորոնա համաճարակին պատճառով: Աշխարհի ներկայ պատմութիւնը արիւնով ու հուրով, աւերիչ զէնքերու լեզուով կ'ուզեն գրել աշխարհավար «մեծերը», մոռնալով թէ ինչե՜ր են գրած իսկակա՛ն մեծերը, հանճարները աշխարհի:

Յարաբերականութեան ընդհանուր տեսութիւնը զարգացուցած հանճարեղ գիտնական Ալպըրթ Այնշթայն մը (1879-1955), Ա. եւ Բ. Աշխարհամարտերը տեսած ու ապրած գերմանացի ֆիզիքոսն ու տեսաբանը, անդրադառնալով համաշխարհային պատերազմներուն, գրած է Բ. Աշխարհամարտի վախճանէն ետք. «Ես չեմ գիտեր թէ ի՞նչ զէնքերով պիտի մղուի Գ. Աշխարհամարտը, բայց գիտեմ, որ Դ. Աշխարհամարտը մարդիկ պիտի մղեն փայտիկներով ու քարերով»:

Անգլիացի բանաստեղծ, գրաքննադատ եւ վիպագիր Ճիլպըրթ Չեսթըրթըն (1874-1936), որ ապրած է դառնութիւնը Ա. Աշխարհամարտի, գրած է հետեւեալը. «Իսկակա՛ն զինուորը կը կռուի ոչ թէ որովհետեւ ան կ'ատէ ինչ որ կը տեսնէ իր դիմաց, այլ՝ որովհետեւ կը սիրէ ինչ որ իր ետեւն է»: Այսինքն, իսկական հայրենասէր զինուորին ետեւ գտնուողները իր ժողովուրդը եւ իր թանկագին Հայրենիքն են:

Հին յոյն մեծ փիլիսոփայ Սոկրատ (Ք.Ա. 427- Ք.Ա. 347), որ յաջորդած է յոյն փիլիսոփայ Սոկրատին եւ իրեն աշակերտած է մեծ փիլիսոփայ Արիսթոթէլը, ճշմարտացիօրէն ըսած է. «Միայն մեռած մարդիկ տեսած են պատերազմի աւարտը»:

Ամերիկացի մեծանուն վիպագիր Էռնեսթ Հեմինկուէյ (1899-1961) իր կարգին հետեւեալն է գրած. «Երբեք մի՛ խորհիք թէ մղուելիք պատերազմը – հարց չէ թէ անիկա ո՛րքան է անհրաժեշտ կամ արդարացուած – ոճիր մը չէ:

Ֆրանսացի թատերագիր ու վիպագիր, փիլիսոփայ եւ գրաքննադատ Ժան- Փօլ Սարթըր (1905-1980) անդրադառնալով պատերազմներու հետեւանքներուն՝ գրած է. «Երբ հարուստը կը մղէ պատերազմ, աղքատն է որ կը մեռնի»:

Վերջապէս աւստրիացի վիպագիր, փիլիսոփայ Ֆրանց Քաֆքա (1883-1924) անհամաձայնութիւններու պատճառով յառաջացած պատերազմներու մասին իրաւամբ գրած է. «...Մենք Բաբելոնի փոսն է որ կը փորենք եւ ո՛չ թէ Բաբելոնի աշտարակը կը բարձրացնենք. մարդիկ պարզապէս պատրանքներու հետեւորդ են»:

Մեծ մարդասէրներու, միջազգային անուանի գրողներու սոյն միտքերը ընթերցողը յիրաւի կ'առաջնորդեն մտածման ու հոգեկան մեծ վայելքներու:

Միւս կողմէ, շատ կարեւոր է սակայն, որ իրենց մատները անդուլ աթոմական կոճակներու վրայ պահած աշխարհավար «մեծերն» ալ առաջնորդուին համամարդկային այս մտածման ու զգացման մեծ վայելքներով:

Այլապէս՝ թող ըլլա՛յ Մեծն Պարոյր Սեւակի ըսածին պէս.

«Աշխարհին, այո՛, մաքրութի՜ւն է պէտք...»:    

«ԾԱՂԻԿ» Գրական Ազգային հանդէս – Պէյրութ

dzaghig2004@yahoo.com