ՆՈՐ
ԼՈՒՐԵՐ    ՅՈՒՇԱՏԵՏՐ     ԳԻՐՔԵՐ   ԱՐԽԻՒ   ՄԵՐ ՄԱՍԻՆ     ՆԱՄԱԿ ԽՄԲԱԳՐՈՒԹԵԱՆ  
Share on Facebook Share on Twitter Share via e-mail
81. Տարի

ԳԻՐՔ

ԱՐԽԻՒ - 23 ՍԵՊՏԵՄԲԵՐ 2020 © NorMARMARA 2001 - 2020
Share on Facebook Share on Twitter Share via e-mail

?nğnzuwr ausuouğumr fşğ<rz jndjuzrbzşğg uauöuzü mg azvşjzşz

usçnp< ub.uğarz ausuğ

FUĞUMNDU;ZŞĞND KRDG UZJUD 31$6 SRLRNZR İUASUZG - ŞDĞNHUMUZ ŞĞMRĞZŞĞ FUĞUMR ŞĞMĞNĞE ULR?R AŞI ETS WUZERSUZ SZUJRZ


?nğnzuwr ausuouğumg stm-şğmnd usinduw kşkşd zuauz<t sg şı= euğqşul ülnd. çuğqğujndj şd fşğ<rz +ğşğnd jndjuzrbzşğg znğ uauöuzü azvşjndjrz usçnp< ub.uğarz ausuğ! Fuğumndu,zşğnd krdg uzjud 31$6 srlrnzr iuasuzg^ sşxznpzşğnd krdg mg s+ışzuw 1 srlrnzr^ euğsuzndu, t 21$7 srlrnz arduze!

Kndğ=rnw st< şğtmnduw ındşulzşğg jnwj mndıuwrz nğ 1692 znğ fuğumumrğ muw^ şğtm sşxu, t 65 arduze^ rim ,uzğ arduzezşğnd krdg 1522 t! Fuğumumrğzşğnd gzeauzndğ krdg 306 auöuğ t^ sşxznpzşğnd krdg çuğqğuju, t 7 auöuğ 639r! Zşğmuwri 28 auöuğ 967 anür mg euğsuzndr arduzeuznjzşğnd st<^ arduzezşğtz 6$7 ınmnig kn=uçnğç ndzr!

Auwuiıuzr st< eth=şğnd krdg udşlju, t 210nf^ auizşlnf 47 auöuğ 887r! Şğtm sşxznpzşğnd krdg 4 tğ! Euğsuzndnpzşğnd krdg udşlju, t 350nf!

Üulnf ub.uğar st< ındşulzşğndz^ Xnduiıuzt zşği fuğumndu,zşğnd krdg euğqşul imiu, t çuğqğuzul^ arduzeuznjzşğnd 80 ınmnig lşjndz t ?nğnzuwnf fuğumndu, arduzezşğnf! Arduzeuju, şz Ulkuw şğmğusuir zuauzüuhşıg^ Indsuwr 10 şğşiyn.uz arduzeuznjr st< mg euğsuzndr^ Sbumnwkr Zu.uğuğg rz=zusşmndiujsuz st< t =uzr nğ ?nğnzu u.ınğnbndu, t uznğ a+ğ s+ı!

Şdğnhumuz hşındkrdzzşğz ul ets wuzersuz szuju, şz fuğumr şğmğnğe ulr=r aşı^ iuasuzuyumşlnf ethr rğşzj şğmrğzşğ sndı=şğg!

Usşğrmuwr st< önaşğnd krdg uzju, t 200 auöuğr iuasuzg!  

Uxnp<uhuandkşuz Ausub.uğauwrz Muösumşğhndkrdzg wuwıuğuğşj nğ fuğumg buı uğuü+ğtz mg ıuğu,ndr^ gzeustzg fşğ<rz stm buçknduw gzkuj=rz wuwızuçşğndu, t fuğumr 2 srlrnz znğ eth=! Şdğnsrndkşuz üuüukucnpnfg nğ hrır =zzuğmtğ İhrıum Xndirnw ets huıcusr<njzşğnd şd xndiuiıuzjr gzeersuerğ ünğ,rv Ulş=itw Zufulzrr kndzudnğsuz aşı muhndu, auğjşğg^ stm buçuknf wşıuqündşjud^ =uzr nğ Şdğn.nğandğer Zu.uüua Buğl Srbtl rz=zusşmndiujndu, t^ uz bynds sg ndzşju, t krmzuhuar sg aşı nğ =nğnzuwnf fuğumndu, tğ!


İUAUM Ç$ HUIĞRUĞ? A*Ğ {ŞĞMND ND:IUDNĞ´ HUISUFTHG

UĞŞDSIUAUWŞĞTZ IUĞÇŞĞUMNF

 MG EĞNDR GZKŞĞJNPZŞĞND İŞPUZRZ FĞUW

Auw cnpnfndğer 18ğe euğnd huısndkşuz st< rğşzj ndğnwz eğnbsg eğu, şz Auwuiıuzşuwj şmşpşjdnw şğmnd muğmuxndz ets=şğ% Wnfauzzti Mnlnı şd Üğrünğ Bpkuwumrğ Huığruğ=zşğg! Uznz= rğşzj uxuihşlumuz uxu=şlndkşusç uzsnxuzulr aşı=şğ knpu, şz çuösueuğşuw sşğ cnpnfndğer mğ+zumuz nd uöüuwrz huısndkşuz fğuw! Üupuyuğumrj uwi şğmnd fuzumuzzşğg^ nğnz= ubumşğıu, şz ağubuünğ, Fuğeuz Fuğeuhşırz^ rğşzj ynknğmulrj mşuz=nf sş, euişğ m'uduzeşz çnlnğ cusuzumzşğnd auduıujşul nd.ıudnğzşğnd ausuğ!

Zşğbzvndşlnf uwi şğmnd sş,uzndz anüşdnğumuzzşğnd mşuz=tz şd aşışdşlnf uznzj anüşdnğ ,uxuwndkşuz lndişptz aşı=şğndz^ İuaum Ç$ Huığruğ= Auwğg^ gzkşğjuitğ auduıujşulzşğnd işpuzrz fğuw mg ezt aşıu=ğ=ğumuz huısufth sg^ nğ mğ+zumuz üğumuzndkşuz ausuğ znğndkrdz mg zmuındr rğ srikr= i.ğuz=nf nd şğşdumuwumuz huısndszşğnf! Uwi huısufthg nğ rğ buğndzumndkrdzg hrır ndzşzuw^ uxu<rz uzüus ağuıuğumndu, t uğşdşluauwşğtznf^ 2007 kndumuzrz^ uwz ıuğrzşğndz şğç Huığruğ= Auwğg eşx Fuğeuhşı tğ nd nğhti ışindv mg hubı+zufuğtğ Ütnğüşuz Anüşdnğ Oşsuğuzrz st<!

Fthr uwcs uğşdsıuauwşğtzr fşğu,ndu, ıuğçşğumz t nğ lnwi gz,uwndu, t huığuiındkşusç nd t<ueğndkşusç Fupuğbum İğm$ İşğnfçşuzr!

Şğtm^ mti+ğnduw cusşğndz^ Huığruğ=uğuzr eualrorz st< iuğ=ndşjud znğuırh auınğr ürzşq+zg^ nğndz iumuwz suizumjşjuz yn=ğukrd uzqşğ^ gzeauzğuhti anüşdnğumuz euind zşğmuwujndjrvzşğ nd =uzr sg kupuwrz .nğandğezşğnd zşğmuwujndjrvzşğ şd suslnw ihuiudnğzşğ!

Auzerindkşuz çujsuz .+i=g uğıuiuzşj Huığruğ=umuz Uknxr Erduzuhşı Üşğh$ I$ Kukndl ;$ Fğe$ Uzndbşuz^ nğ zşğmuwujndj audu=nwkrz zhuıumg!

Wu<nğeşj Huığruğ=umuz Uknxr ağuıuğumvumuz çuczr fuğrv Fupuğbum İğm$ İşğnfçşuz^ nğ usyny ınpşğnf uzeğueuğqud {Şğmnd nd.ıudnğ´ huısufthrz^ nd uznğ Hnlinw neriumuzrz^ huısşj kt rzvht#i gzkuju, tğ uwi auınğr Rikuzhndlr st< ağuıuğumndkşuz ünğ,gzkujg! Rğ .+i=rz st< Fupuğbum İuğmuduü wrbuıumşj Npç$ Wuğndkrdz Buzlgz nğ buı yuyu=u, tğ nğ Huığruğ=umuz gzığndkşuz wu<nğenp +ğşğndz uzsr<uhti qşxzuğmndtğ Znğrz Usşzuhuındndkşuz uwi ürğ=r ağuıuğumndkşuz nd ürğ=g huığuiı glluğ srzvşd üuaumulndkşuz kndumuzg^ çuwj vmğjuz auijzşl şd nğnbşjrz vuouhuğşl nd uxu<rz rim uxrknf .zus=nf ağuıuğumşl auınğg!

{Uwi huısufthg uwcs stmışpu, t şğmnd auınğzşğg nd mg szuw nğ Huığruğ= Auwğg^ cusuzum üızt nd srı=şğg usynyşlnf üğt şğğnğe suig şdi nd sşz= ağuıuğumşlnf uduğışz= uwi üşpşjrm şğmg´^ bşbışj Fupuğbum İuğmuduü!

Auzerindkşuz üşpuğndşiıumuz çuczr suizumrjzşğz trz irğndu, şğürvzşğ İtğouz Muötğ+plnd şd Uğkrdğ Hupıuiuğşuz^ nğnz= auzeti şmuz Tıfrz Mulrhşuzr eubzumr gzmşğumjndkşusç! Anüşmuz sş, çudumuzndkrdz tğ ndzmzeğşl şğmnd uğndşiıuütızşğnd uxrz=znp muıuğndsg şd fuwşlşl arzü şğüşğ$ uwihti Uğkrdğ Hupıuiuğşuz şğüşj Xnsuzni Sşlr=şuzr {Fuğeg´^ F$ Mnınwşuzr {Rzvhti şğuö´g^ İtğouz Muötğ+plnd% :uvuındğ Udşırişuzr {Uinds şz kt snxujşl şi´^ Uxz+ Huhuouzşuzr {İrğnw şğü´g^ rim nğhti fşğ<rz mınğ^ Muötğ+plnd nd Hupıuiuğşuz auzeti şmuz öndüşğünf sg nd iğuag {npnpşjrz´ Ulş=itw Aş=rsşuzr {Çuğr uğuürl´r iğıuwndörv sşpşerzşğnf!

Uduğırz rğ iğır .+i=g uğıuiuzşj auınğr aşprzumg% İuaum Ç$ Huığruğ= Auwğg nğ huısşj kt rzvht#i wpuju, tğ uwi huısufthr üupuyuğg! Giud nğ auınğg uğşdsıuauwşğtz ıuğçşğumnf sş, gzendzşlndkrdz üıu, tğ Auwuiıuzr st<^ rim arsu wnwi ndzr nğ uğşdsıuauwşğtz ıuğçşğumz ul aşıu=ğ=ğndkrdz hrır iışp,t gzkşğjnpzşğnd s+ı! {Ustz auınğ aşprzumrz ausuğ znğ öudum sgz t şd şi buı ndğu. şs ağuıuğumndu, ışizşlnf uwi ürğ=g´^ giud Znğrz Usşzuhuındndkrdzz nd bznğaumulndkrdz wuwızşj Kukndl ;$ Fğe$ Uzndbşuzrz şd Fupuğbum İğm$ İşğnfçşuzrz^ nğnz= uwi auınğr ağuıuğumndkşuz sprv nwcşğg auzeriuju, trz! *üındşlnf uxrktz Usşz$ I$ İuaum Ç$ Subulşuz judnf zbşj nğ ıhuürğ ürğ=g mnğizjndju, t rğ uğct=g nd ürğ şd üğumuzndkşuz zmuısusç uzıuğçşğndkrdzg ausuıuğu, t^ çuwj rz= mg auduıuw nğ uxuzj üğr nd üğumuzndkşuz^ uxuzj suwğşzr lşöndr^ auduı=g şdi vr mğzuğ ünwuışdşl! Uwirz=z ürğz nd lşöndz sşğ ünwndkşuz uxauduıvşuzşğz şz^ erışl ındud Huığruğ= Auwğg!

Uwzndaşışd Kukndl ;$ Fuğeuhşız nd İuaum Ç$ Huığruğ= Auwğg sruizuçuğ ürzrnf lndujrz znğuırh auınğr uxu<rz +ğrzumg şd İuaum İğçuöuz sumuüğşj uwe auınğg^ öuwz wuzqzşlnf Huığruğ=uğuzr kuzüuğuzrz! Fşğ<udnğndkşuz Znğrz Usşzuhuındndkşuz qşxusç stmumuz +ğrzum zndrğndşjuz auzerindkşuz çnlnğ suizumrjzşğndz!

Z$ İ$


UB:UĞAR PŞMUFUĞZŞĞ BZNĞAUDNĞŞJRZ

AUWUİIUZR UZMU:NDKŞUZ I*ZG

Auwuiıuzr Uzmu.ndkşuz 29ğe ıuğşeuğqrz uxrknf öuzuöuz şğmrğzşğnd pşmufuğzşğ^ kuüudnğzşğ şd rb.uzzşğ^ zuşd çuğqğusumuğeum uzqzudnğndkrdzzşğ bznğaudnğumuz ndpşğqzşğ wpşjrz Auwuiıuzr Zu.uüua Uğstz İuğügişuzrz nd Fuğvuhşı Zrmnl Yubrzşuzrz!

Rdğuwuındm zu.uqşxzndkşusç sg uwi ıuğr bznğaudnğumuz ndpşğq wpşjrz zuşd İtndıumuz Uğuçrnw İulsuz Hgz Uhırdluörö kuüudnğg şd İtndıumuz Uğuçrnw uğ=uwuöndz Sndausstı Hgz İulsuz rb.uzg^ nğnz= muxufuğndkşuz nd cnpnfndğer uzndznf rğşzj uzmşp, çuğsşsupkndkrdzzşğg yn.uzjşjrz^ zuşd wnwi wuwızşjrz nğ szuwndz wuxu<ersndkrdz nd çuğüuduonds m'uhğrz şğmmnpsuzr wuğuçşğndkrdzzşğg!

Xndiuiıuzr Zu.uüua Yndkrz uzeğueuğqud uwz rğnpndkşuz^ nğ şğmnd şğmrğzşğnd wuğuçşğndkrdzzşğg arszndu, şz çuğşmusndkşuz nd yn.ueuğq wuğüuz=r uduzendkrdzzşğnd fğuw! {Fiıua şs nğ brzrv şğm.+indkrdzg^ ausuünğ,umjndkrdzg hrır buğndzumt öuğüuzul! Uirmu uzmuimu, mg ausuhuıui.uzt sşğ cnpnfndğezşğnd buaşğndz^ m'gzkuzuw ıuğu,=ubğ<uzuwrz uzfıuzündkşuz nd muwndzndkşuz andznf´^ üğşj Yndkrz!

Auwuiıuzr Uzmu.ndkşuz ı+zg bznğaudnğşj zuşd SUMr Ül.udnğ ?uğındpuğ Uzknzr+ Mndkrtğtö^ nğ erışl ındud nğ SUMr rdğu=uzvrdğ uzeus ndzr rğ rdğ+ğrzum sbumnwkz nd huısndkrdzg^ çuösuöuzndkrdzg^ nğ mg auğiıujzt sr<uöüuwrz uwi muxnwjg şd usçnp< ub.uğag!

(ğuziuwr Zu.uüua Tsuzndtl Su=ğnz bşbışj nğ (ğuziu nd Auwuiıuz mğzuz ahuğıuzul huısumuz muhşğnd^ auiuğumuj wrbnpndkşuz nd ışilumuzr fğuw arszndu, wuğuçşğndkrdzzşğnd ausuğ! {Uwi uxuzqzuwuındm muhşğg uxudşl =uz şğçş= mg muösşz auğiındkrdz sg^ önğ sşz= huğıudnğ şz= öuğüujzşl! (ğuziu hrır buğndzumt Auwuiıuzrz foxumuz+ğtz u<umjşlnd uwz .röu. ünğ,rz st<^ nğndz qşxzuğmu, t rb.uzndkrdzg% 2018tz r fşğ! (ğuziu qşğ mnp=rz t nd hrır +üzt uxnp<uhuandkşuz nlnğırz nd mlrsuwumuz ynyn.ndkrdzzşğnd aşışduz=zşğndz ets huw=uğr ünğ,rz´^ bşbışj Zu.uüua Su=ğnz!

Usşğrmuwr Zu.uüua Iuzglı Kğusy Fuğvuhşı Zrmnl Yubrzşuzrz ndppşul rğ bznğaudnğumuz ndpşğqrz st< gzeü,şj nğ Usşğrmu srbı şpu, t Auwuiıuzr mnp=rz nd u<umjndkrdz jnwj ındu, t cnpnfğeufuğndkşuz nd ızışiumuz öuğüujsuz fşğuçşğnp <uz=şğndz! {Sşz= huığuiı şz= buğndzumşlnd ausuünğ,umjndkrdzg r zhuiı auiuğumuj buaşğnd^ nğnzj muğürz şz şğmmnpsuzr uxşdındğz nd zşğeğndszşğg^ rğudndz=r üşğumuwndkrdzg^ ıuğu,=ubğ<uzuwrz muwndzndkrdzg! Auw şd usşğrmujr cnpnfndğezşğndz sr<şd muhşğg uzaşğ=şlr+ğtz usndğ nd ışdumuz şz% sruizuçuğ kuüucuağr ets huw=uğşlnd^ mus U)puziıuzr nd ?ninfuwr sr<uöüuwrz .upupuhua ö+ğ=şğnd st< mnp= mnp=r ,uxuwşlnd ,rğtz zşği! Uwi uxuzqzuwuındm +ğnduw uxrknf mg supkşs usşzuwz çuğr= nd mg ihuişs çuğşmusndkşuz usğuhzesuz% wuxu<rmuw ıuğnduw gzkuj=rz´^ zbşj Kğusy!

Rıulrnw Zu.uüua İtğor+ Sukuğtllu uzeğueuğqud Şğşduzr nd Axnfsr sr<şd wuğuçşğndkrdzzşğndz^ nğnz= arz nd .nğndzm şz^ çuwj srucusuzum mg zuwrz ethr uhuüuw! {Uwe wuğuçşğndkrdzzşğg rğşzj jnlujndsg mg üızşz uğüuiuçşğ ausuünğ,umjndkşuz st<^ nğndz usçnp<umuz muğşlrndkrdzzşğtz huğırz +üındrl önwü şğmrğzşğg! Uwi uxndsnf uxu<zuaşğkndkrdz mg szuw ausşğub.ndkrdzg´^ bşbışj Sukuğtllu!

Üuzuıuwr Fuğvuhşı Ouikrz Kğndı+ rğ zusumrz st< wuwızşj nğ şğmrğg mg sruzuw Üuzuıuwr auw ausuwz=rz^ ub.uğauiyrdx auwşğndz% zbşlnd ausuğ Auwuiıuzr Uzmu.ndkşuz 29ğe ıuğşeuğqg! {Üuzuıu uğşdsışuz şğmrğzşğtz uxu<rz şğmrğz tğ^ nğ ouzvjud Auwuiıuzr uzmu.ndkrdzg nd erduzuürıumuz wuğuçşğndkrdzzşğ auiıuışj 1992 kndumuzrz! Uwe kndumuztz r fşğ şğmnd şğmrğzşğnd sr<şd wuğuçşğndkrdzzşğg muxndjndu, şz auiuğumuj uğct=zşğnd fğuw nd usğuju, şz ıuğrzşğnd gzkuj=rz´^ giud Kğndı+!

Bznğaudnğumuz ndpşğqzşğ wpşjrz zuşd Uğuçumuz Srujşul Tsrğndkrdzzşğnd zu.uüuag^ örzşul ndcşğnd ağusuzuıuğ şd Uhnd Iuhrr uğ=uwuöndzg^ Hupşiırzr zu.uüua Suasndı Uhhuig^ Vrzuiıuzr^ T+öht=iıuzr^ Krdğ=stziıuzr^ Rzınzşörnw^ Öndrjşğrnw^ Fğuiıuzr^ Puöu.iıuzr^ Üşğsuzrnw^ İhrıum Xndirnw^ Udiığrnw^ Azemuiıuzr nd Tiknzrnw Zu.uüuazşğg şd Ouçnzr muwiğg!


108 USŞUW LRÇUZUZUAUW KUETNİ K*YULŞUZ

WUINDM HUIRDR UĞCUZUJUD


Lrçuzuzr lğuüğnpzşğnd uğasrndkşuz zu.uqşxzndkşusç wuındm huırdr uğcuzujud htwğndkuauw Kuetni K+yulşuz! {Uğşdşl=´ lğuınd muw=t<g mg üğt nğ lğuüğnpzşğnd uğasrndkşuz zu.uüua% Cnöt) ?giuw)t uwjşlşj ,nfşöşğşuw Crhtwl =upu=rz st< üızndnp K+yulşuzzşğnd çzumuğuzg şd 108ğe ıuğşeuğqrz uxrknf wrbuıumr fuauzum sg zndrğşj Kuetni K+yulşuzrz^ supkşlnf uznğ uğşdbuındkrdz şd şğmuğumşjndkrdz! ?giuw)t muğo .+i= sg uğıuiuzşlnf giud^ nğ K+yulşuz şpu, t üupkumuzr öudum şd uz rğ usçnp< mşuz=r gzkuj=nf iuıuğu, t rğ irğu, şğmğr% Lrçuzuzr öuğüujsuz şd çuğüuduosuz!

Wrbşjzşz=^ nğ Kuetni K+yulşuz auwğz t lrçuzuzşuz &uğuçuıux/ ıuğçşğ kşğkşğnd ub.uıumrj auwuöür lğuüğnp% Wumnç K+yulşuzrz!

AUWUİIUZ EŞİHUZUINDZ NDZR

RİĞUWTLR ST>


Riğuwtlşuz lğuındusr<njzşğ wuwızşjrz nğ Ktl Udrdr st< muıuğndşjud Auwuiıuzr eşihuzuıuz hubı+zumuz çujndsg^ zşğmuwndkşusç Riğuwtlr Uğıu=rz Ünğ,nj Zu.uğuğndkşuz huıui.uzuındzşğtz Rjau= ?uğstl Mu=uzr! Riğuwtlr st< Auwuiıuzr eşihuz Uğstz İsçuışuz şlnwk sg ndzşzulnf .nğağeuzbumuz zmuışj uwz auzüusuz=g^ kt eşihuzuındzg ub.uıuz=r mg imitğ ağtumuz +ğujnwjnf% Znğ Iuğnduz ı+zrz gzeuxu<! *üındşlnf uxrktz^ eşihuzg bznğaudnğşj Riğuwtlr çzumrvzşğg!

Rjau= ?uğstl Mu=uzz ul rğ muğürz np<ndzşj eşihuzuıuz çujndsg^ gzeü,şlnf nğ şğmnd şğmrğzşğndz sr<şd wuğuçşğndkrdzzşğnd öuğüujndsg muğşdnğ ünğ,gzkuj t^ rim çuj nd brzrv şğm.+indkşuz muwujndsg uxrk mndıuw uhuüuwrz lnd,şlnd nğşdt auğj!


MĞUMNJ% İUZ (ĞUZİRİ?NWR ÜXNDÖŞUZ-ÖU?UĞŞUZ-FUİHNDĞUMUZ EHĞNJR NDPPNDKŞUSÇ


İuz (ğuziri=nwr Üxndöşuz-Öu=uğşuz-Fuihndğumuz ehğnjg^ nğ ıumudrz usri sg uxu< fuzıulrösr şzkuğmndu, tğ^ buçukufşğ<rz euğqşul şzkuğmndşjud wuğqumsuz! {Uihuğtö´ +ğukşğkg mg üğt nğ niırmuzndkşuz ındşulzşğnd ausuquwz^ Buçuk uxınd uz,uz+k uzq sg mğum çuju, t ehğnjr ndppndkşusç^ çuwj çuğşçu.ıuçuğ ındcnpzşğ vmuz!

Sşğ gzkşğjnpzşğg mg wrbşz nğ Wndlri usindz ehğnjg fuzıulrösr şzkuğmndu, tğ$ huışğndz fğuw kğ=şğtz nd uığhtwouzşğtz ıuxşğnf üğndu, trz auwanwuz=zşğ nd huımşğndu, tğ Uığhtwouzr eğ+bumg!

Lrçuzuzşuz şd sr<uöüuwrz +ğuürğ - wuındm {Suğsuğu´ +ğukşğkrz

*ĞNDUZ AŞI - 80

UB:UĞAG ŞD SŞZ?% SŞĞ ÇUÖNDS ANÜŞĞNF-JUDŞĞNF

Üğşj WUMNÇ IRDZŞUWŞUZ


Արդարեւ, Սայեաթ-Նովան գրած ու երգած է երեք լեզուներով՝ հայերէն, վրացերէն ու ատրպէյճաներէն: Ճիշդ է որ ան սիրած է երեք լեզուներն ալ եւ անոնք մատչելի են եղած իրեն, սակայն ան ծնունդով, հոգիով ու հաւատքով Հա՛յ է ամէն բանէ առաջ, հա՛յ ժողովուրդին հպարտանքը: Իրմո՛վ կ'աւարտի միջնադարու քնարաշունչ եւ քնարայոյզ բանաստեղծութիւնը, որով ան ընդհանրացուցած է նախորդ շրջաններու բանաստեղծական հարուստ մշակոյթն ու փորձը:

Սայեաթ-Նովայի հայերէն բանաստեղծութիւններու ժողովածոն առաջին անգամ լոյս տեսած է 1852-ին՝ Գէորգ Ախվերդեանի (1818-1861) խմբագրութեամբ, ընդարձակ յառաջաբանով ու ծանօթագրութիւններով: Սայեաթնովագէտ Գէորգ Ախվերդեանէն ետք հայ գրականութեան գանձարանին մէջ մտան սայեաթնովեան ուսումնասիրական աշխատութիւնները Գ. Ասատուրի, Մ. Հասրաթեանի, Գ. Տէր Աղեքսանդրեանի, Գ. Լեւոնեանի, Ն. Աղբալեանի, Գ. Աբովի, Պ. Սեւակի, Հ. Բախչինեանի եւ բազմաթիւ այլ գրագէտներու, բանասէրներու, որոնք մեծ աշուղին տաղանդը հանք առ հանք, զառ առ զառ հանեցին հողին ընդերքէն ու կոթողեցին համաշխարհային գրականութեան ու երգարուեստի պատուանդանին:

Եթէ Սայեաթ-Նովայի յօրինումները ըլլային մի՛այն անձնական սիրազեղ զգացումներու պարտէզները լեցուցած երգեր, անոնք բաւարար էին, որ մեծ աշուղը հռչակուէր Աստուածառաք յայտնութիւն մը միջնադարու վերջալոյսին, այլեւ մեծ դպրոց մը հայ գուսանական երգարուեստի՝ յետագային ծնունդ տալով Գուսան Շերամներու, Գուսան Աշոտներու, Գուսան Հաւասիներու, Գուսան Շահէններու, Գուսան Սասուններու եւ շատ այլ գուսաններու, որոնց ստեղծագործական հարուստ հրիտակով եւ կաթոգին հիացքով այսօր կը լեցուին հոգիները նոր սերունդներուն:

Սայեաթ-Նովայի տաղերուն պաղատանքը սոսկ չեղաւ ուղղուած վարդին ու բլբուլին, ռեհան երանգներու՝ իր Եարին լուսագեղ աչքերուն, քաղցր դէմքին, բուրումնաւէտ մազերուն եւ նապաթ ու շաքար շուրթերուն, այլ դարձաւ տիեզերաշունչ աղերսանք՝ մարտնչելու եւ պայքարելու անարդար  հասարակարգերու դէմ, բռնութեանց դէմ յուզումի արցունքներով լեցնելով իր հոգին, եւ հոգիին ձայնով՝ իր Քամանչա՛ն անզուգական, որուն «սիրտեր շարժող» ուժականութեամբ արարուեցան իր անկրկնելի ու աննման «Քանի Վուր Ջան Իմ»ը, «Թամամ Աշխար»ը, «Ուստի՞ Կու գաս»ը, «Դուն Է՛ն Գըլխէն»ը, «Յիս Քու Ղիյմէթըն Չիմ Գիտի»ն, «Բլբուլի Հիտ»ը, «Աշխարումս Ախ Չի Քաշի»ն եւ շատ ու շատ գոհարներ, որոնց մշտնջենականութեամբ պիտի ապրի հայ ժողովուրդը դարէ դար:

Համամարդկային շունչով երգած հայ բանաստեղծ-աշուղին տաղերը թարգմանուեցան եւ կը շարունակուին թարգմանուիլ զանազան լեզուներու՝ գերման, անգլիացի, ֆրանսացի, ռուս եւ այլ մեծանուն գրողերու ուսումնասիրութեամբ: Հայ գրականութեան մէջ, Վարպետը՝ Աւետիք Իսահակեան, հետեւեալը գրած է Սայեաթ-Նովայի մասին. «...Սայեաթ-Նովան նայել է, աշխարհը մի պատուհան է: Նայում է աշխարհի պատուհանից մեծ, անհուն, անսահման աշխարհին, իրականութեանը, եւ խոցւում է նրա սիրտը, ձեռքն է առնում քամանչան եւ «ախ» է հանում սրտից, եւ երգում է աշխարհի վիշտը, ցաւերը, տառապանքները...»: Իսկ Ստեփան Զօրեանը գրած է. «Սայեաթ-Նովան ունի չափի զարմանալի զգացում, այսինքն՝ մեծ արուեստագէտի մի նուրբ տակտ, որը նրա երգերը պահում է գեղեցիկ համաչափութեան մէջ: Նոյնը կարելի է ասել նրա լեզուի մասին, որ կենդանի է ու հարմոնիկ»: Նրան յարութիւն է տուեր արուեստասէր բժիշկ Գէորգ Ախվերդեանը, որ այնքան սիրով ու գուրգուրանքով լոյս աշխարհ է հանած նրա նուիրական ԴԱՎԹԱՐԸ՝ հիացած գուսանի բազմերանգ երգերի, նուրբ ձեւերի եւ հմայիչ խօսքի վրայ»: Միւս կողմէ Պարոյր Սեւակ գրած է. «Սայեաթ-Նովան Քայլող Ազնուութիւնն էր եւ Շրջող Անկեղծութիւն: Նրա հոգեկան լիճը մաքուր ու խորն էր՝ իր հայրենի Սեւանի պէս, եւ նրա հոսքը սրընթաց ու մաքրայատակ էր՝ իր հայրենի Ազատ գետի նման: Նա այն հազուագիւտներից է, որոնց փառքը ելնում է գերեզմանից՝ ինչպէս անխուփ թոնրից, որ ծուխը յանձնել է իր ժամանակի երդիքին՝ զուտ բոցը պահելով գալիք ժամանակներին»: Ապա ռուս գրող Վալերի Բրիւսով հետեւեալը գրած է մեծ աշուղին մասին. «Սայեաթ-Նովան առաջինն է, որ ցոյց տուաւ եւ իր օրինակով ապացուցեց, թէ ի՜նչ ոյժ կը պարունակէ  ձայնը ժողովրդական երգիչին. ան ցոյց տուաւ, որ այդ երգիչը ոչ միայն կը զուարճացնէ խնճոյքի պահուն, այլեւ ուսուցիչ է, մարգարէ...: Սայեաթ-Նովան մէկն է այն առաջնակարգ բանաստեղծներէն, որոնք իրենց հանճարին ուժով արդէն կը դադրին ըլլալէ ժողովուրդի մը սեփականութիւնը եւ կը դառան բովանդակ մարդկութեան սիրելին»:   

Եղիշէ Չարենց, Գուրգէն Մահարի, Յովհաննէս Շիրազ, Սիլվա  Կապուտիկան, Գուսան Հաւասի, Աշոտ Գրաշի, Մարտիրոս Սարեան, Վալերի Բրիւսով, Պարոյր Սեւակ, Վահէ-Վահեան եւ շատ ուրիշներ յատուկ բանաստեղծութիւններ ու տպաւորապաշտ էջեր ունին նուիրուած Սայեաթ-Նովային. մինչ Ամենայն Հայոց Բանաստեղծ Յովհաննէս Թումանեան իրաւամբ գրած է.

Տաղով եկաւ,

Ախով գնաց Սայեաթ-Նովան.

Երգով եկաւ,

Վէրքով գնաց Սայեաթ-Նովան.

Սիրով եկաւ,

Սրով գնաց Սայեաթ-Նովան.

Սիրով մնաց Սայեաթ-Նովան:

Յիրաւի համամարդկային շունչով բանաստեղծ-աշուղն է Սայեաթ Նովան: Ճիշդ է, որ ան ընդվզումով գրեց աշխարհակալներու՝ որոնց շարքին Աղեքսանդր Մակեդոնացիի մասին, իր ժամանակներու օսմանեան լուծին տակ տուայտող Արեւելքի ժողովուրդներուն ազատագրութեան մասին, բայց չտեսաւ «Մեծ Եղեռն»ը, աշխարհասասան երկու աշխարհամարտերը, հայ ժողովուրդին նահատակումն ու դիւցազնական վերյառնումը մահուան մոխիրներէն, որպէսզի գրէր 20 եւ 21-րդ դարերու Հերակլներու, Աղա-Մէհմէտ Խան Ղաճարներու, այսօրուան սրածող ծայրայեղականներուն մասին՝ համամարդկային Սէր եւ Արդարութիւն պատգամող իր հոգեգրաւ ու անպարտելի քամանչայով, որուն ա՛յնքան կարիքն ունին այսօր Լիբանան եւ մահուան արհաւիրքը ապրող աշխարհի բոլոր ժողովուրդները: Եւ ասո՛ր համար որքա՛ն իրաւացի էր Սայեաթ-Նովան՝ երբ գրեց ի՛ր մասին ալ.-

Քանի գուզէ քամին տանէ՝ ծովէմէն աւազ չի պակսի.

Թէկուզ ըլիմ, թէկուզ չըլիմ՝ մէջլիսներուն սազ չի պակսի.

Թէ կու պակսիմ, քի՛զ կու պակսիմ՝ աշխարիս մէջ մազ չի պակսի.

Սայեաթ-Նովու գերեզմանըն Հինդ, Հաբաշ, Արաբ մի՛ անի:

Սայեաթ-Նովայի մասին թո՛ղ գրիչներն այսօր նորէ՛ն խօսին աշխարհի զանազան լեզուներով:

Թո՛ղ հայ հանճարեղ բանաստեղծ-աշուղին երգերը իջնեն տեղատարափ՝ սիրտերուն մէջ «լալ» ու «ալմաստ», քանզի կը հաւատա՛նք, որ «Մարթ իր խօսկով կու ճանաչուի, գուզէ Շահի վեզիր շինին...»:

Եւ կը սիրենք երազել ու հաւատալ, թէ մարդկային խօսքն ու բանականութիւնը պիտի գան օր մը թագաւորել իրենց երկու «վեզիր»ներով – ՍԻՐՈՅ եւ ԱՐԴԱՐՈՒԹԵԱՆ թեւերով...:  

«ԾԱՂԻԿ» Գրական Ազգային հանդէս – Պէյրութ  

dzaghig2004@yahoo.com