ՆՈՐ
ԼՈՒՐԵՐ    ՅՈՒՇԱՏԵՏՐ     ԳԻՐՔԵՐ   ԱՐԽԻՒ   ՄԵՐ ՄԱՍԻՆ     ՆԱՄԱԿ ԽՄԲԱԳՐՈՒԹԵԱՆ  
Share on Facebook Share on Twitter Share via e-mail
81. Տարի

ԳԻՐՔ

ԱՐԽԻՒ - 22 ՍԵՊՏԵՄԲԵՐ 2020 © NorMARMARA 2001 - 2020
Share on Facebook Share on Twitter Share via e-mail

Zu.uüua Tğınpuzr wuwıuğuğndkrdzg

{?NĞNZUZ HRIR WUPKUAUĞNDR HŞINDKŞUZ ND CNPNFNDĞERZ AUSUÜNĞ;UMJNDKŞUSÇ´


?nğnzu cuağr ausuouğumg mg buğndzumt suügljndszşğ rğumuzujzşl Kndğ=rnw ıuğu,=rz fğuw! Şğtm şdi 68 anür rğ mşuz=g mnğizjndj ausuouğumr aşışduz=nf! Euğqşul çuğqğ şpud znğ fuğumndu,zşğndz krdg$ 1743! Uwi huwsuzzşğnd st< umzuğmzşğg ndppndu, trz Zu.uüua Tğınpuzrz fğuw^ nğ şğtm Zu.uğuğuj :nğandğer zriıtz fşğ< .+i= hrır ndpptğ cnpnfndğerz nd auduzuçuğ hrır aupnğetğ znğ iuasuzuyumndszşğnd suirz nğnbndszşğ! Zu.uüuag uğeuğşd rğ ndpşğqrz st< luwz çucrz wuımujndj ausuouğumrz şd giud nğ ausuouğumg mg buğndzumt suüljrl nv sruwz Kndğ=rnw^ uwl zuşd usçnp< ub.uğar st<! Kndğ=ru ausuouğumrz ets huw=uğ mg spt rğ ndzşju, çnlnğ muğşlrndkrdzzşğnf!

{Auğmud mg wndöndrz= ışizşlnf nğ znğ fuğumndu,zşğndz krdg buğndzum mg çuğqğuzuw! ?uzr nğ ıumudrz muğşlr vt şpu, çnlnğnfrz uz<uışl öuwz^ ?nğnzuwr ets huw=uğr ustz uöend sr<njuxndsz t su=ğndkrdzg^ ersumg nd gzmşğuwrz aşxudnğndkrdzg´^ giud Tğınpuz! Fuğumndu,zşğnd huğuüuwrz arszumuz uzağucşbındkrdz t wuğüşl uwz wuzqzuğuğndkrdzzşğg^ nğnz= mg muıuğndrz uxnp<uhuandkşuz ub.uıudnğzşğndz mnpst! Sşmndiujsuz st< üızndnpzşğg wuzjuz= ünğ,u, m'glluz şkt ynpnj şllşz! N_f nğ ynpnj m'şllt ürızulnf auzeşğq kt cuağt fuğumndu, t^ şd uwe mşğhnf ul ndğrb stmnd sg suanduz huıoux mg euxzuw^ uzçujuığşlr wuzjudnğndkrdz sg hrır öüuw! Auğmud uwi ausuouğumrz ul uxu<=g hrır uxzndr +ğ sg^ ürışz= nğ huısndkşuz çnlnğ ausuouğumzşğg sr<rz aubndnf şğmnd ıuğr ışdu, şz! Uwi uzüus ul stm ıuğnduz st< cuağg ıuğu,ndşjud usçnp< ub.uğar st<^ giud Zu.uüuag! Zu.uüuag luwz çujuığndkrdzzşğ ındud ausuouğumr ets huw=uğr şd Kndğ=rnw st< huınduiı gzşl imişlnd auduzumuz kndumuzzşğndz suirz! Giud nğ htı= vt snxzul nğ ausuouğumrz ets huw=uğrz uxu<rz huwsuzz t cnpnfndğerz nd hşındkşuz sr<şd ausuünğ,umjndkşuz rğumuzujndsg! Yux= Uiınd,nw^ sşğ hşındkrdzg ndcşp t! Kndğ=ru uwi+ğ jnwj mg ığndr nğhti ausuouğumrz ets huw=uğşlnd nd arduzezşğg euğsuzşlnd ünğ,rz st< wu<npndkrdzzşğ uğquzuüğnp ırhuğ şğmrğ sg^ giud Zu.uüuag!

Fşğ<rz aubndnf Zu.uüua Tğınpuzz ul^ mğmzşlnf Uxnp<uhuandkşuz Zu.uğuğ Ünouwr ustz +ğ giu,g^ bşbışj ersumr nd gzmşğuwrz aşxudnğndkşuz muğşdnğndkrdzg! Uxuwcs uğsuıumuz znğ işpsndszşğnd .+i= vmuğ Zu.uüuarz .+i=şğndz st< çujr uzmt% kt udşlr .riı mşğhnf hrır =zzuğmndrz iğouğuzzşğnd nd oubuğuzzşğnd ünğ,ueğu, sr<njuxndszşğg!


UIĞHTWOUZR ÇXZUÜĞUDŞUL ANPŞĞTZ AŞXUZULND

ŞD ÖRZUENDLRZ AUDUIUĞRS SZULND MNV% AUWUİIUZRZ


Kndğ=rnw Uğıu=rz Ünğ,nj şd Hubıhuzndkşuz Zu.uğuğndkrdzzşğtz şğtm wuwıuğuğndkrdzzşğ azvşjrz Auwuiıuzr auijtrz^ mnv ndppndşjud nğhtiör Auwuiıuz fşğ< ıuw rğ wuğqumnpumuz =upu=umuzndkşuz^ auduıuğrs szuw örzuendlr huwsuzzşğndz nd viğt iuasuzr fğuw rğufroumg^ rğ örzndnğzşğg endği auzt Uığhtwouzr çxzuüğudşul anpşğtz!

Zbndşjud nğ şğtm örzuendlr .u.ınds şpu, tğ Knfndö bğ<uzr s+ı nd zuauıumndu, tğ uığhtwouzjr örzndnğ sg! Auwuiıuz htı= vt mğumr aşı .upuw^ aşxnd htı= t szuw fıuzüudnğ .upşğt^ gindşjud!

Srdi mnpst^ Uğıu=rz Ünğ,nj yn.zu.uğuğ Şudndö İulrs ?gğuz uxjuzj çuzu.+indkrdz sg iuğ=şlnf {ub.uğau=upu=umuz bğ<uzuwrz çşdşxujndsg şd kndğ=-uığhtwouzumuz wuğuçşğndkrdzzşğg´ ktsuwr bndğ<^ uzeğueuğqud Puğuhupşuz auğjrz nd Uığhtwouzr anpuıuğu,=r 20 ux auğrdğrz auwmumuz örzşul ndcşğnd üğudsuz ıum huandu, gllulnd ktsuwrz! Uz mnv ndppşj nğhtiör Auwuiıuz wuğüt SUMr Uhuanfndkşuz :nğandğer nd ŞUAMr nğnbndszşğg nd uzsr<uhti aşxuzuw çxzuüğudşul uığhtwouzumuz anpuıuğu,=zşğtz!

{Auwuiıuzr zu.uwuğqum =upu=umuzndkrdzzşğg sş,uünwz uğüşl=g mg zmuındrz ıuğu,=ubğ<uztz zşği muwndzndkşuz ausuğ´^ giud ?gğuz^ udşljzşlnf nğ Kndğ=ru huığuiı t u<umjşlnd^ nğhtiör uığhtwouzumuz Puğuhup bğ<uzr çxzuüğudsuz auğjg lnd,ndr .upup çuzumjndkrdzzşğnf^ sr<uöüuwrz +ğtz=r nd Uığhtwouzumuz anpuwrz usçnp<umuzndkşuz arsuz fğuw!


FŞĞUSNDI% UXUZJ UBUMŞĞIZŞĞND ZŞĞMUWNDKŞUZ

ND UĞIUİNFNĞ HUWSUZZŞĞND IUM


Şğtm^ 21 İşhışsçşğ Fşğusndı tğ nd hrır imitğ 2020-2021 ndindszumuz ıuğşbğ<uzg^ çuwj ubumşğızşğnd mşuz=rz st< muğşdnğ uwi rğueuğqndkrdzg znwzhti çu.şjud {?nfrı-19´ ausuouğumrz! Mğkndkşuz Zu.uğuğndkşuz nğnbndsnf uxu<rz euiuğuzjrzşğg uwi buçuk sruwz stm +ğ ehğnj hrır şğkuz^ rim wu<nğe buçuk şğmnd +ğ!

Ausuwz=uwrz sşğ fuğcuğuzzşğtz buışğndz st< buı yn=ğ krdnf ubumşğızşğ şğtm ehğnj üujrz nd imiuz euişğndz! Fuğcuğuzzşğnd ız+ğtzndkrdzzşğg auğjukşğkrmzşğ üğşl ıulnf b+buyu, trz ,znpzşğndz muğ,r=g şd giı uwes% gğu, trz uzağucşbı muğüueğndkrdzzşğg!

Uwi uxınd sşğ iıuju, ışpşmndkrdzzşğndz ausuquwz^ İusukrnw İuaumşuz-Zndzşuz fuğcuğuzr zu.umğkuğuzr nd suzmuhuğıtör çuczr st< n_v stm ubumşğır ,znp aususrı üızndu, t nğ euişğg glluz şğşi ux şğşi şd nğnbndu, t nğ aşxufuğ eğndkrdzg mrğuğmndr!

Üuğumt+öşuz fuğcuğuzr st< uxu<rz euiuğuzjrzşğnd ,znpzşğg şdi vşz ndöu, nğ ubumşğızşğg ehğnj şğkuz! Suzmuhuğıtör st< 22 ,znpzşğ eğumuz huıui.uzu, t şd ız+ğtzndkrdzg vnği .ndsçşğ iışp,şlnf imiu, t euiuduzendkrdzzşğndz! Szujşulzşğg aşxufuğ hrır aşışdrz!

S.rkuğşuz fuğcuğuzr uxu<rz euiuğuzjrzşğg euişğndz imiu, şz uwi+ğ$ 21 ubumşğızşğtz 7 anürz şmu, t^ rim szujşulzşğg aşxufuğ hrır aşışdrz euişğndz! Suzmuhuğıtör 4 şd 5 ıuğşmuzzşğnd euiuğuzzşğtz 15g ehğnj hrır şğkuw^ szujşul 24g ındztz hrır suizumjr euişğndz! Şğş= ıuğşmuzzşğg^ krdnf 13 anür^ uwi mriusşumrz ehğnj hrır vşğkuz!

Stğustkoşuz fuğcuğuzr st< uxu<rz euiuğuz uğquzuüğndu, ubumşğızşğndz s+ıudnğuhti mtig şğtm ehğnj üzuj^ suzmuhuğıtör iuzşğnd ausuğ ul gzığndu, trz ıuğçşğ +ğşğ!

Şbrlürdpr Auwnj fuğcuğuzr st< suzmuhuğıtög şğş=r çuczndu, t şd ustz +ğ sruwz stm euiuğuzr ubumşğızşğg mndüuz^ szujşulzşğg ındztz mg aşışdrz!

Iuışuz fuğcuğuzr st< uxu<rz euiuğuzr 45 ubumşğızşğtz 5g ets ux ets ndindjsuz mg aşışdr^ szujşulg% aşxufuğ^ suzmuhuğıtör ausuğ ul 42 ubumşğızşğtz 14 iuzşğnd ,znp=g aususrı üızndu, t nğ öudumg ehğnj üuw!

Lşdnz Fuğendaşuz fuğcuğuzr st< uwi ıuğr uxu<rz euiuğuzjrzşğg 9 anür şz^ uznzjst 3g ehğnj şmu, t^ suzmuhuğıtöz ul ndzr 26 ubumşğı^ çuwj euğqşul auörd 3r ,znp=g aususrı üızndu, t ets ux ets ndindjsuz! Uwirz=z uwi fuğcuğuzr st< ul euişğnd sş,usuizndkrdzg hrır glluw aşxufuğ eğndkşusç!

Üul)uşuz fuğcuğuzr st< uwi ıuğr uxu<rz euiuğuz uğquzuüğndu, t 5 ubumşğı^ çnlnğz ul ets ux ets ndindjndsg zu.gzığu, şz^ suzmuhuğıtör ubumşğızşğnd krdg 7 t şd uznzj ul sş,usuizndkrdzg ehğnj hrır şğkuw!

Htöoşuz Suwğ fuğcuğuzr uxu<rz euiuğuzjrzşğnd krdg 7 t^ çnlnğz ul ets ux ets ndindjndsg zu.gzığu, şz^ suzmuhuğıtör iuzşğnd krdg 17 t şd 15g ehğnjr st< hrır aşışdrz euişğndz!

Uğusşuz-Ndzoşuz fuğcuğuzr uxu<rz euiuğuzjrzşğnd krdg uwi ıuğr 10 t^ uznzjst 7g ets ux ets ndindjsuz hrır aşışdrz!

*ğkuürdpr Kuğüsuzvuj fuğcuğuzr uxu<rz euiuğuzjrzşğnd krdg uwi ıuğr 19 t^ uznzjst 11g ets ux ets ndindjnds hrır iıuzuz^ szujşul 8g zu.gzığu, şz aşxufuğ ndindjsuz mşğhg! Üulnf suzmuhuğıtörz^ nğnbndu, t suzmuhuğıtör çnlnğ euiuğuzzşğnd ausuğ mrğuğmşl aşxufuğ eğndkrdzg!


ŞĞTM AUWMUMUZ EĞ*BUMR ÜNWZŞĞNF LNDİUDNĞNDŞJUZ

 UB:UĞAR ZBUZUDNĞ FUWĞŞĞ


ՆՈՒՐ ՍՈՒԼԹԱՆŞğtm Auwuiıuzr uzmu.ndkşuz 29ğe ıuğşeuğqr +ğz tğ şd bznğard öuzuöuz şğmrğzşğnd st< Auwuiıuzr erduzuürıumuz zşğmuwujndjvndkrdzzşğnd <uz=şğndz^ auwmumuz eğ+bumr ünwzşğg jnlujuz zbuzudnğ fuwğşğnd st<$ muğsrğ^ muhnwı şd zuğz<uünwz ünwzşğnf öuğeuğndşjuz uwzhrir ubıuğumzşğ nd wndbuğquzzşğ^ nğnz= ausub.uğauwrz ouzuvnds ndzrz nd ustz +ğ auöuğudnğ uwjşlndzşğ m'gzendzrz rğşzj bğ<uyumtz zşği!

Rzvhti aupnğeu, trz= uğetz^ ,ğuüğndu, tğ nğ uwi ıuğr Zrumuğuwr <ğftcz ul lndiudnğndtğ şxuünwznf! Uırmu rğumuzujud! Knğnzknwr sşğ huındumul ub.uıumrj Hğ$ Wuğndkrdz Eşğqumşuz uwi+ğ aupnğeşj nğ şğtm ürbşğ^ Knğnzknwr cusnf cusg 22$00rz^ <ğftcg lndiudnğndşjud nd auwmumuz bndzvg ıuğu,şj usçnp< ausuwzuhuımşğr ՆԻԱԿԱՐԱՅԻ ՋՐՎԷԺԸfğuw! Lndiudnğndsg ışpr ndzşjud orbe cusndz nd ışdşj s+ıudnğuhti 25 fuwğmşuz!

Uğcuzkrzr suwğu=upu= Hndtzni Uwğtir ustztz ışiuğcuz fuwğşğtz stmg% .nğağeuzbumuz Şğmğuündzız ul şğtm ürbşğ lndiudnğndşjud Auwuiıuzr şxuünwznf!

Hğuörlruwr Xr+ It Ctztwğ+ =upu=rz st< Wrindi ?ğriınir aimuw uğquzg znwzhti şğtm {auwubndzv´ tğ! Zu. uğquzr fğuw jnlujuz muğsrğՊՈՒՐՃ ԽԱԼԻֆԱ^ muhnwı şd zuğz<uünwz ünwzşğg nd aupnğendşjud nğ Hğuörlru lnwir nd quwzr anwumuh ausueğndkşusç mg bznğaudnğt Auwuiıuzr uzmu.ndkşuz ı+zg! Uwzndaşışd uğquzrz fğuw jnlujuz auwnj uwçndçşzr ıuxşğg!

Indhuwr st< şdi Hndğo :ulr)u ubıuğumg şğtm ürbşğnduw rğ lnwir .upşğg q+zşj Auwuiıuzr uzmu.ndkşuz ı+zrz^ =uxnğe cus ubıuğumr fğuw jnlujuz Auwuiıuzr hşıumuz eğ+bumr ünwzşğg!

Puöu.iıuzr suwğu=upu= Zndğ İndlkuzr st< auwmumuz şxuünwznf lndiudnğndşjud suwğu=upu=r usşzuzbuzudnğ muxnwjzşğtz stmg! Znwz ışiuğuzg zşğmuwujndj zuşd Kr)lrir aşxuışirlr ubıuğumg^ nğ zsuzuhti ündzuöuğendşjud Auwuiıuzr hşıumuz eğ+bumr ünwzşğnf!


21 İŞHIŞSÇŞĞ% AUWUİIUZR UZMU:NDKŞUZ I*ZG

{Sşğ cusuzumr aşğnig´ sğjuzumuçub.ndkrdz%

 Önduğkznj ıuouğrz st<


Şğtm^ Auwuiıuzr uzmu.ndkşuz ıuğşeuğqr +ğz tğ^ çuwj uwi ıuğr uğuğnpndkrdzzşğg çuösuçnfuzeum vtrz ?nğnzuwr ausuouğumr huıouxnf! Uxud+ındz Auwuiıuzr nd Uğju.r pşmufuğndkrdzg uwjşlşj Şxuçlndğr örzndnğumuz huzktnz! Zu.uüua Uğstz İuğüişuz^ Fuğvuhşı Zrmnl Yubrzşuz^ :nğağeuğuzr Zu.uüua Uğuğuı Srğönwşuz^ Usşzuwz Auwnj Üuğşürz Ç$ Muknprmnig^ Uğju.r Zu.uüua Uğuwrm Wuğndkrdzşuz ,uprmzşğ öşışpşjrz nd wuğüuz=r ındğ= suındjrz r wrbuıum uwz örzndnğzşğnd^ nğnz= rğşzj mşuz=g önauçşğu, şz Auwuiıuzr uzmu.ndkşuz ausuğ!

Şğşmnwşuz ışpr ndzşjud {Sşğ cusuzumr aşğnig´ uzndznf sğjuzumuçub.ndkrdzg! Rzvhti ,uz+k t^ uwi sğjuzumuçub.ndkşuz uxu<rzg ışpr ndzşju, tğ uzjşul ıuğr^ Mrdsğrr İşd çşğe usğnjtz zşği! Uwi ıuğr nğhti fuwğ gzığndu, tğ Önduğkznj ıuouğg! Şğmğr hşıumuz uduüuzrz anz tğ! Sr<njuxsuz gzkuj=rz hubı+zşuzşğ nd ardğşğ uwi ıuğnduw aşğnizşğndz wuzqzşjrz sğjuzumzşğ^ rim ül.udnğ sğjuzumg uzqusç wuzqzşj Zrmnl Yubrzşuz! Uwi ıuğnduw huğüşduığşulzşğnd sr<şd trz zuşd çcrbm Ağuwğ Wnfumrsşuz nd auğrdğuhşı Xndçtz İuzusşuz!

Sğjuzumuçub.ndkşuz wuındm sğjuzumg wuzqzndşjud auw örzndnğr audu=umuz mşğhuğrz% Wndlrişuz eth=şğnd gzkuj=rz jndjuçşğndu, i.ğuz=r ausuğ! Örzndnğzşğnd audu=umuz mşğhuğg mg zşğmuwujztğ buğ=uwrz Zuğşm Wumnçşuz^ nğnd sğjuzumg wuzqzşj iuasuzusşğq Uwüşhuğ ürdpr çzumrv İusndtl Ndındsşuz!

Sğjuzumr uğcuzujuz zuşd indğruauwşğ Şnluzı şd Ğu))r Xbındzrzşğg^ nğnz= mg öçuprz =upjğşptzr nd .snğşptzr uğıueğndkşusç! Uznzj sğjuzumg wuzqzşj Uğju.r Zu.uüua Uğuwrm Wuğndkrdzşuz! İndğruauw gzıuzr=g 2012rz ışpuyn.ndu, tğ Auwuiıuz nd şğmnd ıuğr wşınw imiud öçuprl =upjğşptzr uğıueğndkşusç auizşlnf muğşdnğ wu<npndkrdzzşğnd!

Wuındm sğjuzumzşğ ığndşjuz zuşd Auwuiıuzr =iuz arduzeuznjzşğnd çcrbmzşğndz!

Uwi ıuğnduw ül.udnğ sğjuzumrz uğcuzujud {Ind)ınd)rm´ ausujuzjuwrz .upr azuğrv İşdum Suğmnişuz! Uz {Suğ=ni Knwi´ gzmşğndkşuz arszuerğz t!



MNDMGL-R SUWĞ T>G ŞĞTM

MG ÇUJNDTĞ AUWUİIUZR EĞ*BUMR ÜNWZŞĞNF


Mndmgl şğtm rğ suwğ t<rz fğuw öşışpu, tğ {ındıgl´ zndrğndu, Auwuiıuzr uzmu.ndkşuz ı+zrz! {Indıgl´g rğst mg zşğmuwujztğ şxuünwz eğ+bumg! {Indıgl´r fğuw işpsşlnd huğuüuwrz^ uzjnds mg muıuğndtğ ethr ndğrb t< sg şd anz öşışpndu, trz Auwuiıuzr uzmu.ndkşuz ıuğşeuğqrz zndrğndu, zrdkşğ! Wrbşjzşz= nğ zu.nğe =uzr sg ıuğrzşğndz şdi Mndmgl {ındıgl´zşğ öşışpu, tğ Auwuiıuzr uzmu.ndkşuz ı+zr uxrknf!

Lrçuzuzşuz şd sr<uöüuwrz +ğuürğ - wuındm {Suğsuğu´ +ğukşğkrz

*ĞNDUZ AŞI - 79

UB:UĞAG ŞD SŞZ?% SŞĞ ÇUÖNDS ANÜŞĞNF-JUDŞĞNF

Üğşj WUMNÇ IRDZŞUWŞUZ


Մեր յարգարժան աշխատակիցին սոյն յօդուածը կու տանք երկու մասով: Երկրորդ մասը լոյս կ'ընծայենք վաղուան մեր թիւով: ԽՄԲ.


Երէկ յետմիջօրէին Լիբանանի հանրապետութեան նախագահ Միշել Աուն ելոյթ մը ունենալով, ցնցիչ ռումբի մը ուժգնութեամբ հետեւեալ խօսքն ալ ըսաւ. «Եթէ Լիբանանի կառավարութիւն չկազմուի, ապա Լիբանան եւ լիբանանցիք դժոխք պիտի ուղղուին»: Նախագահ Աուն իր խոր մտահոգութիւնը յայտնելով Ֆրանսայի նախագահ Էմանուէլ Մաքրոնի փրկարար նախաձեռնութեան հաւանական ձախողութեան մասին, իր ելոյթին մէջ կ'անարկէր նաեւ ելեւմուտքի նախարարութեան կառչած մնալու Հըզպալլայի եւ խորհրդարանի նախագահին ստեղծած կառավարական ճգնաժամին: Բայց պահ մը մեր ետին ձգելով օղակը սա անվերջանալի ճգնաժամերուն՝ անցնինք արուեստի ու մշակոյթի դաշտ:      

Այսօր, 22 Սեպտեմբերին, Հայաստան եւ բովանդակ հայութիւնը աշխարհի կը նշեն իրենց շատ սիրելի եւ մեծանուն բանաստեղծ-աշուղին՝ Սայեաթ-Նովայի (Արութին կամ Յարութիւն, Թիֆլիս, 14 Յունիս 1712, 1717 կամ 1722 – Թիֆլիս, 22 Սեպտեմբեր 1795 ) նահատակութեան 225-ամեակը:

22 Սեպտեմբեր 1795-ին, պարսկական գերիշխանութիւնը Անդրկովկասի տարածքին հաստատելու նպատակով ասպատակումներու ձեռնարկած Աղա-Մէհմէտ Խան Ղաճար (որ տարի մը չանցած կը թագադրուի Շահ) գրաւելով նաեւ Թիֆլիսը, գերեվարելով ու վայրագութեանց երախը բանալով անոր բնակիչներուն դէմ, տեղի Ս. Գէորգ եկեղեցւոյ մէջ անասնականօրէն կը սպաննէ Սայեաթ-Նովան, որ պարսից հալածանքներէն փախչելով ապաստանած էր այնտեղ՝ նահատակուելու քրիստոնէական սրբավայրի մէջ, ի սէր իր ազգի եւ հաւատքի:

Սա պատմական իրադարձութիւնը եկաւ  բարբարոսյին արշաւանքով վերջ տալու լոկ ֆիզիքական կեանքին քանքարաւոր բանաստեղծ-աշուղի, որուն կեանքը լեցուեցաւ աւելի քան երկու հարիւր խաղերու (բանաստեղծութիւններու) երաժշտական յօրինումներու յուզառատ բաշխումով, մարդասիրութեամբ եւ արդարերգութեամբ, Գեղեցիկին ու ազնուութեան փառաբանանքներով, այլապէս՝ քծնանքի, դասակարգային կռիւներու, քսութիւններու, խարդաւանքներու, կեղծիքի ու դաւադրութեանց դէմ իր քնարավառ սիրտին բիւրեղ բաբախումները ընելով ասպար՝ հանդիսանալով «խալխի նոքար» եւ սուրբ ռազմիկ, եւ ամէնէն կարեւորը՝ «երգի որսորդ», որմէ կու գայ Սայեաթ-Նովա անունը:

Բայց ի՜նչ խօսք մահուան կամ նահատակութեան՝ Թիֆլիսի արքունական պալատի սիրուած երգիչ Սայեաթ Նովայի, երբ այսօր բովանդակ հայութիւնը «իլթիմազով» (աղերսանքով) կու գայ ընդառաջ անոր հռչակաւոր Քամանչայի «սիրտեր խօսեցնող ու լացնող» գեղեցկափառ մեծութեան, երբ դարերը կը խոնարհին անհաս կատարին առաջ անոր Քամանչայի, վասնզի ատենին չգիտցան գոհար խօսքերն հանճարեղ քերթողին ու աշուղին. «Սուչըս (մեղքս) իմացի՛ (գիտցիր) էնէնց (յետոյ) սըպանէ՝ Սութլան ու Խան իս (ես) ինձ ամա (ինծի համար)»:

Հիմա լսենք, թէ ի՞նչ բանաստեղծ-աշուղին համար ի՞նչ կը նշանակէ իր անմահարար Քամանչան.-

Ամէն սազի մէջըն գոված դուն թամամ տա՛սն իս, քամանչա.

Նաքազ մարթն քիզ չի տեսնի, դուն նըրա պա՛սն իս, քամանչա.

Ղա՛ստ արա՝ է՛լ լաւ օրերուն էդիվըն հասնիս, քամանչա,

Քիզ ինձնից ո՞վ կանայ խըլի, աշուղի բա՛սն իս, քամանչա:


Անգաճըտ էրծաթէն պիտի, գըլուխըտ ջավահիր քարած,

Կութըտ շիրմայէմէն պիտի, փուրըտ սատափով նախշ արած,

Սիմըտ օսկէն քաշած պիտի, էրկաթըտ փանջարա արած.

Օչով ղիմէթըտ չի գիտի – լալ ու ալմասն իս, քամանչա:


Ճիպուտըտ վարաղնած պիտի՝ թահր ունեայ հազար ռանգով.

Ձարըտ ռաշի կուտէն պիտի, վուր դուն խօսիս քաղցըր յանգով.

Շատին զարթուն կու լուսացնիս, շատին կու քընեցնիս բանգով՝

Անուշահամ գինով լիքըն դուն օսկէ թասն իս, քամանչա:


Շատ տըխուր սիրտ կու խնդացնիս, կու կըտրիս հիւընդի դողըն.

Յիփ քաղցըր ձայնըտ վիր կոնիս, բաց կուլի հիտըտ խաղողըն.

Խալխին էս իլթիմազն արա՝ ասին. «ապրի քու ածողըն».

Քանի սաղ է Սայեաթ-Նովէն, շատ բան կու տեսնիս, քամանչա:

Տասներկու տարեկանին՝ հայրը զինք կը տանի ջուլհակի մը քով իբրեւ աշկերտ: Խիստ աչքաբաց ըլլալով՝ փոքրիկն Յարութիւնը կարճ ժամանակի մէջ այնքան վարպետ կը դառնայ, որ իրեն համար մեքենայ մը կը հնարէ եւ կտաւը փողոցին մէջ հիւսելու փոխարէն՝ կը հիւսէ եւ կը գործէ իր սենեակին մէջ: Արհեստին զուգահեռ ան բուռն հետաքրքրութիւն ցոյց կու տայ գուսաններու արուեստին հանդէպ, որ առանձնապէս զարգացած էր այդ ժամանակաշրջանին: Կը սորվի երգել ու նուագել եւ շուտով լքելով արհեստը՝ կը նուիրուի երգին ու երաժշտութեան՝ կրելով Սայեաթ-Նովա անուն-մականունը:

Այսպէս, իբրեւ նոր գուսան, կը տարածուի հռչակը Սայեաթ-Նովայի: Վրաստանի Հերակլ Բ. թագաւորը Սայեաթ-Նովան կ'ընդունի իր պալատէն ներս որպէս երգիչ: Ժողովուրդին ծոցէն դուրս եկած գուսանը սակայն չի կրնար երկար մնալ այնտեղ: Ան բախում կ'ունենայ թագաւորին ու ազնուականութեան հետ ու ի վերջոյ կ'արտաքսուի պալատէն: Բայց Սայեաթ-Նովա Հերակլ Բ.ի ժամանակ ճորտագրուած էր արքայազն Գիորգի իշխանին քով եւ կը համարուէր վերջինին սեփականութիւնը: Թագաւորը չբաւարարուելով ճորտ բանաստեղծը պալատէն հեռացնելով՝ իբրեւ պատիժ անոր կը ստիպէ լքել արուեստը ու դառնալ քահանայ:

Հակառակ իր կեանքին ուղղուած լուրջ սպառնալիքներուն Սայեաթ-Նովա չ'ընկճուիր, բայց կը հեռանայ արքունական պալատէն՝ իր արժանապատուութեան բարձր գիտակցութեամբ լեցուած: Այս փաստը կ'երեւի վրացերէնով իր գրած քանի մը բանաստեղծութիւններուն մէջ: Արհամարհանքով ու ատելութեամբ լեցուած պալատական ու ազնուական միջավայրին հանդէպ՝ Սայեաթ-Նովան խիզախօրէն կը գրէ.

Ռամիկ եմ, իշխան դառնալ չեմ ուզեր:

Ան սուր հեգնանքի կ'ենթարկէ թագաւորը եւ անոր կը հասկցնէ, որ իրեն հանդէպ գործադրուած անմարդկային բռնութիւնը ո՛չ մէկ նշանակութիւն ունի: Սայեաթ-Նովան համեմատելով իր արուեստի ուժը բնութեան ուժերուն հետ, կ'ըսէ, որ ծովը չի՛ ցամքիր աստղի ճաճանչով: Ան նոյնիսկ կը սպառնայ թագաւորին ըսել այնպիսի՛ խօսք, որ երկինքը գոռայ:

«ԾԱՂԻԿ» Գրական Ազգային հանդէս – Պէյրութ (Շարունակութուն 1)

dzaghig2004@yahoo.com