ՆՈՐ
ԼՈՒՐԵՐ    ՅՈՒՇԱՏԵՏՐ     ԳԻՐՔԵՐ   ԱՐԽԻՒ   ՄԵՐ ՄԱՍԻՆ     ՆԱՄԱԿ ԽՄԲԱԳՐՈՒԹԵԱՆ  
Share on Facebook Share on Twitter Share via e-mail
81. Տարի

ԳԻՐՔ

ԱՐԽԻՒ - 17 ՆՈՅԵՄԲԵՐ 2020 © NorMARMARA 2001 - 2020
Share on Facebook Share on Twitter Share via e-mail

ÜRIUMUZ :NĞANDĞEG ZNĞ ?UWLŞĞ M'UXU>UĞMT RB:UZNDKRDZZŞĞNDZ

Iğndu, gllulnf nğ ?nfrı-19r ausuouğumg mg buğndzumt znğ fuğumumrğzşğnf çuğqğujzşl arduzezşğnd krdg^ Kndğ=rnw Ürıumuz .nğandğeg şğtm cnpnf sg ündsuğşj wuxu<rmuw =uwlşğnd suirz znğ uxu<uğmzşğ zşğmuwujzşlnf şğmğr rb.uzndkrdzzşğndz! Ktşd hubı+zumuz nğşdt lğuındndkrdz vmuw^ çuwj susndlrz ihğeu, şz =uzr sg muğşdnğ mtışğ!

Uwihti mg .+indr nğ önduğondkşuz fuwğşğz nd iğouğuzzşğg euğqşul hrır yumndrz^ oubuğuzzşğnd st< oubşğg hrır huığuiındrz^ çuwj suındjnds hrır vmuıuğndr^ {yu=tk itğfri´ hrır glluw^ ehğnjumuz uğqumndğeg hrır şğmuğuqündr^ rzvhti zuşd muğü sg =upu=zşğnd st< ynpnj şllşlnd iuasuzuyumndszşğ hrır glluz!

Şğtmnduw eğndkşusç fuğumumrğzşğnd krdg çuğqğuju, tğ 3316r! 94 anür sşxud^ sşxznpzşğnd gzeauzndğ krdg çuğqğujzşlnf 11 auöuğ 601r^ arduzezşğnd gzeauzndğ krdg 417 auöuğ 954 t^ çuwj wuwızr vt kt nğ=u#z t krdg gzeauzndğ fuğumumrğzşğnd!


Auwuiıuzr Zu.uüua Uğstz İuğüişuz ndpşğqnf sg wuwıuğuğşj nğ uğıuaşğk gzığndkrdzzşğ hrır muıuğndrz şğmğrz st<

{MUĞŞLR T HUĞINDRL OUMUIUSUĞIR EUBIRZ FĞUW^

ÇUWJ UZKNWLUIĞŞLR T HUĞINDRL NĞHTİ UÖÜ´


Auwuiıuzr Auzğuhşındkşuz Zu.uüua Uğstz İuğüişuz şğtm şğşmnwşuz cusşğndz ndpşğq sg wpşj Auwuiıuzr^ Uğju.r nd ausuwz auw cnpnfndğerz! Gzeü,şlnf nğ uöüuwrz sruizumuzndkşuz ausuğ htı= t rğumuzujzşl uğıuaşğk gzığndkrdzzşğ^ Zu.uüuag bşbışj nğ muğşlr t huğındrl oumuıusuğır eubırz fğuw^ çuwj uzknwluığşlr t huğındrl nğhti uöü´! İınğşd^ znwzndkşusç sşğ gzkşğjnpzşğndz mg zşğmuwujzşz= uwe ndpşğqg$-

Auwuiıuzr^ İyrdx=r şd Uğju.r irğşlr auwğşzumrjzşğ^

Ub.uğauiyrdx auwndkrdzg zşğmuwri m'uhğr sşğ uöür auöuğusşuw huısndkşuz usşzuuzmrdzueuğquwrz huaşğtz stmg!

Uwz zhuıumzşğg^ nğnzj uöünfrz mg qüıtrz= suwğ Auwuiıuzr çupqulr uzmu.ujndstz şı=^ iuiuzndu, şz!

Sşz= huğındkrdz mğşjrz= sşö huğıueğndu, huışğuösr st<^ kt_ xuösr eubır^ kt erduzuürıumuz nd sr<uöüuwrz auzğuwrz auğkumzşğnd fğuw!

Mğmrz mg judumjrs önandu,zşğnd gzıuzr=zşğndz nd auğuöuızşğndz^ rim frğudnğşulzşğndz mg supkşs bndıuynwk uhu=rznds!

Sşz= öudumzşğz şz= 1915r fşğuhğnpzşğnd nd wupkuauğu, cnpnfndğer!

Muğşlr t huğındrl oumuıusuğır gzkuj=rz^ çuwj uzknwluığşlr t huğındrl nğhti uöü!

İşyumuz qşx=nf ağmröndu, ındzg şd auwğşzr=g muğşlr t fşğumuzüzşl sruwz qşdnf sg% fşğuüızşlnf wupkuzumg^ muxndjuzşlnf uwz hşındkrdzg^ nğnf çnlnği rğuhti ahuğı hrır glluz=!

Şd sşz= uırmu fiıuauçuğ mğzuz= gzşl% ikuy üzuauışlnf rğufroumg^ euişğ =upşlnf i.ulzşğtz nd ausu.sçndu, l,ndşlnf uöüuwrz fşğu,zndzerz!

Rzvhrirz ul nğ glluz uzjşulr suirz sşğ uğcşdnğndszşğnd ıuğçşğndkrdzzşğg^ umzwuwı t nğ ets wuzersuz szuju, şz= uzzu.ueth .zerğzşğnd aşı!

Uğju.g ,uzğ frğudnğ t!

Ndzrz= ulşmn,şul auiuğumndkrdz sg!

Frğudnğ ızışindkrdzg ,uzğuçşxzndu, t gzmşğuwrz frk.uğr .zerğzşğnf!

Uğju.tz Auwuiıuz ışpuyn.ndu,zşğnd sş, ani=r aşışduz=nf uxmuw t suğeuirğumuz uptı!

Vuyuöuzj ,uzğ t zuşd ausuouğumnf iışp,ndu, froumg!

R fşğ<nw .njndu, t auwnd nürz% ub.uğar nğşdt uzmrdzr st<!

Sşğ şğmrğg zşğmuwri uwlşdi uwz şğmrğg vt^ önğ ndztrz= 26 İşhışsçşğrz şd znwzrim uwz vt^ önğ ndztrz= 8 Znwşsçşğrz!

Sşz= vşz= mğzuğ uzışişl uwi rğumuzndkrdzg şd buğndzumşl uhğrl infnğumuz mşuz=nf!

Fşğ<rz =uzr sg +ğşğnd gzkuj=rz^ huar ağusuwumuzrz ausuandzv mşğhnf^ =upu=umuz .nğağeumjndkrdzzşğ şd =uzr sg ıuizşum auzerhndszşğ ndzşjuw .nğağeuğuzumuz nd uğıu.nğağeuğuzumuz ndcşğnd^ auiuğumumuz öuzuöuz muösumşğhndkrdzzşğnd şd uzauızşğnd aşı! Aşxuquwznf .+işjuw İyrdx=r öuzuöuz muxnwjzşğnd şd wuwızr uzqşğnd aşı!

Auzerhsuz suizumrjzşğnd çujuğqum sş,usuizndkrdzg ausumuğ,r= t srum auğjr sg bndğ<% İuasuzueğndkşuz ausuhuıui.uz Fuğvuhşıg ağucuğumuz htı= t zşğmuwujzt mus htı= t eueğr uznğ hubı+zufuğndkrdzg nd htı/ t muıuğndr uğıuaşğk .nğağeuğuzumuz gzığndkrdz!

Umzwuwı t nğ aumuxum ağueueuğrz^ Uğju.r Auzğuhşındkrdzg^ Auwuiıuzr Auzğuhşındkrdzg şd usçnp< auw cnpnfndğeg mg kşdumn.şz ynğqndkrdzzşğnd znğ bğ<uzt sg zşği^ ndğ ustz stm i.ul mğzuw uprıulr aşışduz=zşğ ndzşzul auwndkşuz ausuğ!

İışp,ndu, rğufroumr st< auw cnpnfndğeg vndzr uwlgzığuz= sg^ çujr sruizumuz nd ausu.sçndu, gllult!

Uwi +ğşğndz sşöst rdğu=uzvrdğg^ wuımuhti =upu=umuz ünğ,rvzşğz nd hşıumuz hubı+zşuzşğg htı= t eğişdnğşz çuğqğ huıui.uzuındndkrdz nd öihndu,ndkrdz% <uz=şğg mşeğnzujzşlnf sruwz nd sruwz oüzucusg wupkuauğşlnd ağusuwumuzrz fğuw! Uwi rğufroumr st< mg ersşs rğuduhua suğsrzzşğndz!

End= uwi+ğ sş, huıui.uzuındkrdz ndzr= qşğ ndişğndz fğuw! Huğıudnğ t= zu. şd uxu< uhuanfşlnd muğü nd muznz^ gllulnd usndğ şd foxumuz^ çuwj srucusuzum^ wrbşlnd nğ qşğ ersuj muzüzu, t qşğ =nwğg mus şpçuwğg!

Nğşdt bşpnds^ +ğtz=r nd +ğrzumuzndkşuz nğşdt .u.ınds^ uzgzendzşlr nd uzzşğşlr t! Mnv m'ndppşs nğhtiör huahuzt= nd hubıhuzt= +ğtz=z nd +ğrzumuzndkrdzg!

Auzerhndszşğnd nd .nğağeumjndkrdzzşğnd nğhti uğerdz= rs erıuğmndszşğg uinz= şz%

- Aubndr uxzşlnf iışp,ndu, rğufroumg şd öuwz uğcuzuhuındndkşusç wupkuauğşlnd ağusuwumuzg^ umuz<ulndğ gllulnf auzğuwrz huauz<rz^ umzwuwı t nğ şğmrğg jzjndszşğrj öşğ, huaşlnd ausuğ r fşğ<nw uz.ndiuyşlr hrır glluz Uöüuwrz Cnpnfr uğıuaşğk gzığndkrdzzşğg!

- Uwi ausuhuımşğr fğuw^ rs muğ,r=nf^ srum huıui.uzuınd s+ışjndsg mğzuw gllul muxufuğndkşuz nd rb.np =upu=umuz ndcr mnpst işyumuz zşğnwcr uğcşdnğndsg nd işps cusmtır st< ousçnd =uğıti zşğmuwujzşlg^ nğhtiör obendrz iuasuzueğumuz ünğ,gzkujzşğnd cusmtızşğg şd rğumuzuzuz gzığndkrdzzşğ^ rim srzv uwe muxufuğndsg wuzqzndr çuğqğ nğumudnğnds ndzşjnp uöüuwrz ausuquwzndkşuz muxufuğndkşuz!

Auwuiıuzr Auzğuhşındkşuz^ Uğju.r Auzğuhşındkşuz nd ub.uğçr öuzuöuz şğmrğzşğnd st< çzumnp usçnp< auwndkşuz ausuğ uwi ecnduğrz +ğşğndz oüzucusg wupkuauğşlnd suirz rs uwi erıuğmndszşğg mg ç.rz sruwz ausuhşıumuz nd ausuöüuwrz buaşğtz!

Mg irğşs wndiul nğ =upu=umuz çnlnğ ndcşğg mg öüuz huar huıui.uzuındndkrdzg nd uğcuzuhuırd mşğhnf m'rğumuzujzşz huısumuz uxu=şlndkşuz rğşzj froumu, suig!

Mg wrbşjzşs nğ zşğmuwri Auwuiıuzrz mg aşışdrz kt_ sşğ çuğşmuszşğg^ kt_ sşğ kbzusrzşğg!

Sşz= ndğrb huğıumuzndkrdz vndzrz=^ çujr uzmt^ nğ aö+ğujzşz= sşğ şğmrğg!

Sşz= ndğrb ousçuw vndzrz=^ çujr cnpnfndğeg ausu.sçşlt% ındğ= vıulnf auiuğumndkşuz huxumınds spnp nğşdt .+i=r nd =uwlr!

Sruwz sruizumuzndkşusç t nğ sşz= mg wu<nprz= huğındkşuz çşxuz ıum omndu, froumtz ndppşl sşğ st<=g^ kt_ sşö kt uhuüuw işğndzezşğndz nd ausub.uğauwrz auzğndkşuz zşğmuwuzul nğhti öudumzşğg uwz cnpnfndğer^ nğ vr mğzuğ huğındrl!

Fiıua şs nğ auw cnpnfndğeg huındnf nd wupkuzumu, m'şllt uwi ecnduğrz rğufroumtz!


{SNITĞZU´R

?NFRI-19R HUINDUİIG 95 INMNİNF UĞERDZUDTI T


Auwuöür Zndhuğ U)tşuzrz huımuznp {Snıtğzu´ gzmşğndkşuz imöçzumuz ındşulzşğnf ?nfrı-19 huınduiıg üğşkt 95 ınmni uğerdzudtındkrdz jnwj ındu, t!

U)tşuz şğtm uwi uğerdz=zşğnd suirz wuwıuğuğndkrdzzşğ gğud usşğrmşuz nd sr<uöüuwrz lğuındusr<njzşğndz! Hr-Hr-İr znwzhti aupnğeşj lndğg^ zbşlnf nğ {Snıtğzu´r uğerdz=zşğ şı vşz szuj Yuwögğ gzmşğndkşuz uğerdz=zşğtz nd udşlr sş, fiıuandkrdz mg zşğbzvşz uwz suirz nğ huınduiızşğg hrır +üzşz ausuouğumrz fşğ< ıulnd ub.uıuz=rz!

Şğmnd gzmşğndkrdzzşğz ul rğşzj huınduiıuzrdkşğg huığuiıu, şz ünğ,u,şlnf .riı znğuğuğumuz nd ynğquğuğumuz s+ışjndszşğ! {Snıtğzu´ wuwıuğuğşj nğ sıuerğ t wuxu<rmuw =uzr sg buçknduw gzkuj=rz ersşl huımuz rb.uzndkrdzzşğndz% ünğ,u,ndkşuz auiıuınds iıuzulnd ausuğ!


Huğüşd İğçuöuz iğır ıuüzuh uzjndj

İĞÇUÖUZG USŞĞRMU M'ŞĞKUW EUĞSUZNDSR AUSUĞ

Uğju.r kşsr Uxu<znğe% Üşğb$ I$ Huğüşd Uğ=$ Suğırğnişuz uwi+ğ rğ ets=rz fğuw mg jnlujzt uğju.uauwndkşuz sş, frbız nd snğsn=g! Auğrdğudnğzşğ uwi +ğşğndz ışiuz fbıuauğ İğçuöuzr lndiuzmuğzşğg% nğhti euxz rğumuzndkşuz .nğağeuzbuz!

İğçuöuzg uwi 45 +ğşğnd huışğuösrz umuzuışi gllult nd uğju.uauwndkşuz npçulr froumg ışizşlt şı= ,şğuju, t! :nğbnsr ustz stm ür,g^ judr sg aşı=z t^ rğ cnpnfndğer aşı huıuau,r suğszujndsg!

Ecnduğ tğ ersuzul uwi çnlnğrz$$$!

Huğüşd İğçuöuz şğtm Şğşduzr Rösrğlşuz çcbmumuz mşeğnzr st< şzkuğmndşjud irğı-uz+kuwrz aşıuö+ındkrdzzşğnd! Çcrbmzşğ uz+kuwrz .juzndszşğ u.ınğnbşjrz İğçuöuzr s+ı! Gindşjud nğ İğçuöuzg iğır ıuüzuh uzjndju, t^ çuwj vt öüuju,!

Uğju.r kşsr uxu<znğeg uwi stm-şğmnd +ğnduw gzkuj=rz hrır sşmzr Usşğrmu^ anz wudşlşul =zzndkrdzzşğt uzjzşlnd nd euğsuzndşlnd zhuıumnf!

Wrbşjzşz= nğ huışğuösr +ğşğndz İğçuöuz üğşkt uz=ndz tğ! Uz sr<uöüuwrz auzğndkşuz mg wnğenğtğ =uwlşğ uxzşl% huışğuösg muzüzşjzşlnd nd mşuz=şğ yğmşlnd ndppndkşusç!


İŞĞC İUĞÜİŞUZR MZN> FROUMG ;UWĞUWŞP ;UZĞ T


Auwuiıuzr şğğnğe zu.uüua İşğc İuğügişuzr mnpumrjg% Xrku İuğüişuz^ ,uwğuwşp ,uzğ froumnf ışpuyn.ndu, t Şğşduzr Zuwrğr çcbmumuz mşeğnz! Mşeğnzr ız+ğtz Uzuınlr Üzndzr wuwızşj nğ Xrku İuğüişuzr s+ı u.ınğnbndu, t ?nfrı-19 cuağr fuğum! Uz uxzndu, t .ıujşul euğsuzndsr ıum^ çuwj buı ,uzğ froumnf!



Wuındm {Suğsuğu´ +ğukşğkrz

*ĞNDUZ AŞI - 113

UB:UĞAG ŞD SŞZ?% SŞĞ ÇUÖNDS ANÜŞĞNF-JUDŞĞNF

Üğşj WUMNÇ IRDZŞUWŞUZ


Այսօր՝ 17 Նոյեմբեր, ծննդեան 180 եւ նոյն ատեն մահուան 128-ամեակն է Գարեգին եպսկ. Սրուանձտեանցի (Վան, 17 Նոյեմբեր 1840 – Կ. Պոլիս, 17 Նոյեմբեր 1892):

Արեւմտահայ գրականութեան ու աշխարհաբարի կերտիչներէն, եւ իբրեւ եկեղեցական գործիչ՝ աչքառու կերպով, Խրիմեան Հայրիկի հաւատարիմ աշակերտներէն եւ ամենասերտ գործակիցներէն մին:

Մեր գաւառական գրականութեան զարգացման մէջ յատկանշական, նշանակալից  եղաւ դերը Գարեգին եպսկ. Սրուանձտեանցի, որուն հատորները, լոյսի բարիքին բերած երկերը իրենց ոգեշունչ տարածքը ունին մասնաւորապէս Պոլիսը եւ որոշ չափով ալ անոր բարբառը, նախկին հայաշատ քաղաքները, որով եկեղեցական այս աննկուն ու անխոնջ գործիչին գլխաւոր նպատակն է եղած է ստոյգ կորուստէ փրկել մեր տոհմային ամէն արուեստագիտական արտայայտութիւն: Խրիմեան Հայրիկով հիմը դրուելով ու շարունակուելով Գարեգին եպսկ. Սրուանձտեանցով, յետագային Թլկատինցի, Ռուբէն Զարդարեան, Արտաշէս Յարութիւնեան, Բենիամին Նուրիկեան, Համաստեղ, Վահէ Հայկ եւ ուրիշներ զարգացուցին մեր Գաւառական Գրականութիւնը:

Երկարատեւ եւ իր բազմաթիւ ճամբորդութիւններու ընթացքին հայրենի հողին վրայ յայտնաբերուած, բուսած մեր հեքիաթներուն, մասնաւոր արտայայտչաձեւերուն, աւանդութիւններուն, բարքերուն, աղօթքներուն եւ անէծքներուն, նախապաշարումներուն հաւաքագրումն ու պահպանումը կը խօսին Հայ Քրիստոնեայ մարդուն հոգեկան այն անձանձիր տուրքէն, որ եղաւ Գարեգին եպսկ. Սրուանձտեանցինը:

Սրբազանը գիտէ՛ր եւ ատակ էր զգացումի ջերմութիւն, հարազատ հնչող մտածողութիւն ու երանգ մտցնել իր հաւաքած հայ ժողովրդական դիւցազներգութեան յայտնաբերման ու բոլոր հում նիւթերուն մէջ, անոնց տալով տոհմիկ գնացք ու հայրենական սլացք՝ այնպիսի խիզախութեամբ ու վարպետութեամբ, զորս կարող են վկայել իր թարմաշունչ գրեթէ բոլոր երկերը, որոնք թէեւ զուրկ են յօրինումի, ստեղծագործական յղացքէ, սակայն ունին այն տաք տոհմիկ հայկական շունչը, խորունկ հայրենասիրութիւնը, խոնարհ հոգեւորականի նկարագիրը, կենսուրախ ու ազնիւ հոգին, հայու անսեթեւեթ ցաւերն ու անշպար կսկիծները, որոնք պայման են վարակիչ դարձնելու իր գրածները հայ ընթերցողին մէջ:

Իսկ Խրիմեան Հայրիկի հաւատարիմ աշակերտը ըլլալու փա՞ստը: Դեռ 17 տարեկան պատանի եւ Խրիմեան Հայրիկի բացած Վարագայ վանքի «Ժառանգաւորաց» վարժարանի աշակերտ Գարեգին Սրուանձտեանց նախ կը սկսի իր եռանդուն աշխատակցութիւնը բերել «Արծուի Վասպուրականի» հանդէսին, որուն մէջ յաջորդաբար ան լոյս կ'ընծայէ «Բուրաստան Բարոյական Առաքինութեանց» (1858), «Ինչ Որ Ցանես Զայն Կը Հնձես» (1859), «Շիրիմք Նախնեաց», «Տեսարանք Հայրենի Աշխարհաց», «Հայրենասիրութիւն Եւ Հայրենիք» հայրենադաստիարակչական յօդուածները, որոնք կը վերաբերին Հայրենիքին եւ անոր ապագային:

1862-ին կը պայթի Զէյթունի ապստամբութիւնը եւ հայ զանգուածները ոտքի կ'ելլեն պաշտպանելու իրենց ազատութիւնը, մարդկային արժանապատուութիւնը: Սրուանձտեանց, լա՛ւ գիտէ, որ հայ երիտասարդութի՛ւնը պէտք է ըլլայ հայ ժողովուրդի ազատագրութեան պայքարի հիմնասիւնը: Ան կը յորդորէ, կը պատգամէ, կոչ կ'ընէ ըսելով. «Միանամք մեք եղբարք, զօրութիւն ի միութիւն եւ յաղթութիւն ի զօրութիւն»:

Նոյն տարին, 22-ամեայ Սրուանձտեանցի խմբագրութեամբ Տարօնի մէջ կը սկսի լոյս տեսնել «Արծուիկ Տարօնոյ» երկշաբաթաթերթը, որուն առաջին թիւի խմբագրականին մէջ ան կը գրէ. «Ո՜հ, դու ծնար, դեռ Հայաստան ի ցաւս կը հեծէ»: Երիտասարդ խմբագիրը այս խօսքերով իբրեւ օրակարգ կը բարձրացնէ հայրենասիրութեան բարբառն ու ազատութեան շունչը: Դժբախտաբար թերթը քաղաքական մատնութեամբ կարճ միջոց մը փակուելէ յետոյ կը վերաբացուի Կ. Պոլսոյ Հայոց պատրիարքարանին միջնորդութեամբ:  

1867-ին Սրուանձտեանց ընդունելով կուսակրօնութիւնը կ'օծուի վարդապետ: Հիմա առանց արգելքի ան կը շրջագայի ժողովուրդին մէջ: Մերթ կ'ուղղուի Վան՝ բոցաշունչ քարոզներ սփռելով ու ոգեզինելով ժողովուրդը, մերթ կ'երթայ Կարին՝ իբրեւ քաղաքային դպրոցի տեսուչ եւ հայոց պատմութեան ուսուցիչ, մերթ ալ Մուշ՝ տեղի Ս. Կարապետ վանքի վանահօր փոխանորդ իբրեւ, ամէնուրեք անհաշտ պայքար տանելով յետադիմական խաւերու եւ հարստահարիչներու դէմ, մանաւանդ «Մանզումէի Էֆքեարի» էջերուն մէջ, չխնայելով մինչեւ իսկ Մշոյ մեճլիսի անդամ պետական պաշտօնեաները: Օրինակ, յիշեալ հանդէսին մէջ «Մշեցւոց Վրայ Ընդհանոր Տեսութիւն Մը» խորագրեալ յօդուածաշարքով եւ գրուած Խրիմեան Հայրիկի անմիջական պատուէրով, Սրուանձտեանց մանրակրկիտ թուարկումներով կը ներկայացնէ Տարօնի հայութեան կրած հարստահարութեանց համարեա բոլոր դէպքերը, կեղեքուած ժողովուրդին անլուր տառապանքները,  անարգանքի սիւնին գամելով խաւարամիտ ու թուլամորթ եկեղեցական ներկայացուցիչները:     

«ԾԱՂԻԿ» Գրական Ազգային հանդէս – Պէյրութ (Շար. 1, մնացեալը՝ վաղուան թիւով)