|
Rzvn#d uğşdsışuz şğmrğzşğ vzu.gzığşjrz vrzumuz huınduiıg ÜRIUMUZ :NĞANDĞEG LNDİUÇUZNDKRDZ GĞUD UWİ AUĞJR SUİRZ |
|
?uzr sg +ğt r fşğ mg üğşz= ?nğnzuwr cuağr ets ynğquğmndnp huınduiızşğnd suirz! Rzvhti ,uz+k t uğşdsışuz ub.uğag zu.uhuındndkrdzg ındu, t şdğnhumuz eşpuünğ,umuz gzmşğndkrdzzşğndz^ çuwj Kndğ=ru zu.gzığu, t vrzumuz huınduiıg! Uwi ktsuz çuzuftor ışp ındu, t öuzuöuz bğ<uzumzşğt zşği nd buışğ auğj mndıuz kt rzvn#d şdğnhumuz gzıuzr=z nd uğşdsışuz ub.uğag vşz zu.gzığşğ vrzumuz uğıueğndkşuz huınduiıg! Ürıumuz .nğandğer uzeuszşğtz Yğ+)$ İtğauk Rdzul^ nğ srucusuzum vrzumuz {İrznfu=´ huınduiır ub.uıuz=uwrz .ndsçr ausumuğünpz t^ giud nğ uinğ çndz huıouxg =upu=umuz şzkuanp sg ndzr şd uğşdsışuz şğmrğzşğ =upu=umuz zmuıuxndszşğt sşmzşlnf t nğ vşz zu.gzığşğ {İrznfu=´g! {Uxnp<uhuandkşuz ausumuğütz zşği şğmğnğe nğum gişlnf auimujndkrdz sg vmuw! İrznfu= gzmşğndkrdzg 15- *ğumuğür fğuw t zuşd =rkr st< lnd,nwk &iyğtw/ iğimşlnd şd cuağg fzuiuöşğ,şlnd aşıuö+ıumuz ub.uıuz=g! Uırmu hrır glluw zrdk sg^ nğ hrır muz.t cuağr zşğkuyuzjndsg% =kuzj=zşğtz ethr mnmnğe nd wşınw% kn=şğ! |
|
R#ZV AUZÜĞNDUZR FĞUW T AĞUZE IRZ?R İHUZNDKŞUZ EUIUFUĞNDKRDZG |
|
{Um+i´ buçukukşğkr .sçuürğ Ağuze Irz=r ihuzndkşuz euıufuğndkrdzg mg buğndzumndr 18 ıuğrt r fşğ^ çuwj euıumuz ıuizşumzşğnf zriışğg vşz mğju, lnwi iyxşl .zeğuwuğnwj çuösukrd auğjşğnd nd hzendszşğnd^ çujuwuwı rğumuzndkrdzzşğnd fğuw! Uwi ıuğrzşğnd gzkuj=rz qşğçumulndşjuz mus uöuı uğqumndşjuz ihuzndkşuz aşı uxzvndkrdz ndzşjnp hşıumuz ,uxuwnpzşğ^ niırmuzndkşuz ub.uıumrjzşğ^ üupızr ünğ,umulzşğ^ =uzrji auiıuındşjud nğ ihuzndkrdzg huındrğndu, tğ^ hşındkrdzg muğ uwi ihuzndkşuz şırz^ suğeuihuz *mrdz İusuik lğujzşlnf rğ huırcg uöuı hrır uğqumndtğ^ şkt şğmnd uwl wuzjuz=zşğ vünğ,tğ çuzırz st< nd znğ huırc sg viıuzuğ^ rğşz aşı ausuünğ,umjnp uwl wuzjumrjzşğ znwzhti çuzı sıuz nd şluz uwi ıuğrzşğnd gzkuj=rz^ çuwj auğjumuzzşğg buğndzumşjrz szul^ Irz= gzıuzr=g şd uznzj yuiıuçuzzşğg^ mg buğndzumşz huw=uğrl zşğ=rz ,ul=şğg usçnp<ndkşusç şğşduz auzşlnd ndppndkşusç! Şğtm muwujud euıumuz aşğkumuz zriıg! Çndz auğjr^ uwirz=z ihuzndkşuz eth=r uxzvndkşusç euıu.uöndkrdzg zşğmuwujndj rğ arszumuz şöğumujndkrdzg şd euıuğuzg arszndşlnf uwe şöğumujndkşuz fğuw^ şğmnd +ğ cusuzum ındud Irz=r yuiıuçuzzşğndz% huıui.uz arszudnğndsg zşğmuwujzşlnd ausuğ! Yuiıuçuzzşğg wuwıuğuğşjrz nğ uwi=uz muğo cusuzumr st< vşz mğzuğ ışiumtı sg huığuiışl! Euıuğuzg nğnbşj zuşd nğ şğmnd +ğ fşğ< muwuzulr= zriır gzkuj=rz &uwirz=z fupg% 17 Eşmışsçşğrz/^ usçuiıuzşulzşğg ıuiumuz .ndsçşğnf zşğmuwujzşz rğşzj hubıhuzndkrdzg! Irz=r yuiıuçuzzşğtz Au=uz Hu=gğog+plnd erışl ındud nğ uwihrir ıuğnpndzum kpku,ğuğr sg ausuğ uxznduöz 2 usri htı= t ığusueğndtğ yuiıuçuzzşğndz^ aşışduçuğ rğşz= hrır vmuğşzuz arszudnğnds sg zşğmuwujzşl euıuğuzrz! Uwe euıumuz ünğ,rz uxzvumrj srdi yuiıuçuzzşğg znwzhti =zzueuışjrz rğşzj ığndu, cusuzumg! Euıuğuzg vgzendzşj Irz=r gzıuzr=r yuiıuçuzzşğnd huauz<zşğg% aşıu=zzndkşuz cusmtıg şğmuğuqüşlnd suirz nd kpku,ğuğg wuzqzşj euıu.uöndkşuz^ giı tndkşuz şöğumujndkrdz zşğmuwujzşlnd ausuğ! Euıu.uöndkşuz 68 t<şğt çupmujşul arszudnğ şöğumujndkşuz st< zşğmuwujndu, trz çnlnğ usçuiıuzşulzşğg şd uznzj ausuğ huauz<ndu, huırczşğg! Usçuiıuzşulzşğtz sş, suir ausuğ mg huauz<ndr jsua çuzıuğmndkrdz! |
|
USŞĞRMŞUZ FUĞVUMUÖSG HUICUSR>NJZŞĞ MG İUASUZT KNDĞ?RNW ETS |
|
Usşğrmşuz ?nzmğtir mnpst gzendzndu, çuzuqşdşğndz uziulnf^ İhrıum Indzg 14 Eşmışsçşğrz nğnbşj huırczşğ iuasuzşl Uzüuğuwr ets% xndiumuz Ti- UZÜUĞUWR AUMUÖEŞJNDKRDZG Kndğ=rnw Uğıu=rz Ünğ,nj Zu.uğuğndkrdzg euıuhuğışj nğnbndsg^ zbşlnf nğ uwi znğ =uwlg uz.ndiuyşlr+ğtz c.ıumuz uöeşjndkrdz hrır ünğ,t kndğ=- Kndğ=ru zuşd mnv ndppşj nğ Usşğrmu şı=uwl gzt uwe ,uzğ i.ultz! Nğnbndsg euıuhuğışj zuşd yn.- Wuımuzbumuz t nğ Kndğ=rnw ets huıcusr<njzşğ iuasuzşlnd fşğuçşğşul nğnbsuz uğquüuzüşj zuşd Uığhtwouzr Zu.uüua Rlaus Ulrwşd^ erışl ıulnf nğ uwe nğnbndsg uzuğeuğndkşuz nd uz+ğrzumuzndkşuz eğişdnğnds sgz t! Xndiuiıuzr uğıu=rz ünğ,nj zu.uğuğ İtğmtw Lufğnf şdi =zzueuışj İhrıum Iuz nğnbndsg^ öuwz {uh+ğrzr´ nğumşlnf! ZUK* JUD WUWIZŞJ ZUK*r ül.udnğ =uğındpuğ Şuzi İknlktzhtğm şğtm Hğrd=itlr st< iuğ=ndu, uindlrir gzkuj=rz jud wuwızşj usşğrmşuz huıcusr<njzşğnd ausuğ! {Şi mg judrs nğ wuwızndu, şz= rğufroumr sg st<^ şğç ZUK*r uzeus şğmrğzşğ mg iırhndrz huıcusr<njzşğ mrğuğmşl stmöstmnd ets! Şi zuşd sıuanü şs Ti- |
|
Uığhtwouz mg aumuöet {XNDİUİIUZ RĞUDNDZ? VNDZR YN:ŞLND UĞJU:R ?UĞITİG´ |
|
{Uznz= htı= t uzwuhup iğçuüğşz =uğıtizşğndz st< üızndnp i.ulg! Uxuzj uwe ul Xndiuiıuzr mnpst Lşxzuwrz Puğuhupr st< .upupuhuazşğnd ışpumuwndsg lruğct=+ğtz vt gzendzndu, sşğ auiuğumndkşuz mnpst! Knp fiıua glluz^ nğ stm uwl uwihrir i.ul^ rzvhti zuşd nğşdt iueğuz=^ nğ Auwuiıuz şd uznğ anfuzudnğzşğg gzşz^ udşlr sş, mnğndiızşğnd hrır wuzüşjzt´^ ihuxzuj Uırl Ulrwşd! Rğ muğürz^ Xndiuiıuzr Zu.uüuar çuzçşğ Isrkğr Yti=nf wuwızşj^ kt Uğju.r st< buçukufşğ<rz ıuüzuhulr rğufroum iışp,ndu, t^ iumuwz muğşlr şpu, t buı uğuü öihşl mujndkrdzg! |
|
ZRMNL YUBRZŞUZR AĞUCUĞUMUZR HUAUZ>NF ÇUÖSUSUĞE ÜZUJ?% ŞĞŞDUZR ST> |
|
Eubzumjumuz mndiumjndkşztz Rb.uz İupukşlşuz suizudnğuhti mnvnf sg ersşj rğuduhua ausumuğür şd ndcuwrz muxnwjzşğnd hubı+zuknp nd ,uxuwndkşuz st< üızndnp ihuzşğndz şd wnğenğşj% vşzkuğmndrl Zrmnl Yubrzşuzr uh+ğrzr ağuauzüzşğndz! (ğuziuwr Ağuhuğumrz fğuw ışpueğndu, tğ auğkum sg^ nğndz bndğ< audu=ndu, tğ cnpnfndğeg! Auğkumrz fğu trz {Auwğşzr=r yğmndkşuz buğcnds´r Fuğvuhşır kşmzu,nd Fuöütz Suzndmşuz´^ AWE Üşğuünwz suğsrzr zşğmuwujndjrv Rb.uz İupukşlşuz şd {Auwğşzr=´ mndiumjndkşuz pşmufuğ Uğkrdğ Fuzşjşuz! {Çnlnğ uğcuzuhuırd auwşğnd uzndznf m'uöeuğuğşs Fuğvuhşıg nd mg huauz<şs nğ uz aşxuzuw% yğmşlnf Auwğşzr=g! Sşz= çnlnği sruizuçuğ hrır aşxujzşz= Zrmnl Yubrzşuzg^ nğ muxvu, mg szuw rğ uknxtz! Hrır =bşz= örz=g nd uz huıui.uz hrır ıuw auw cnpnfndğerz´^ giud Uğkrdğ Fu {Sşz= hrır wupkşz=! Sşz= hrır bımşz= sşğ st<=g! Ktşd uwcs wndiu.uç şz= nd aruikuyndu, şz= rğuğst^ gzmondu, şz=^ çuwj hrır wu<nprz= znğtz nı=r muzüzrl^ nğnfaşışd sşz= aö+ğ cnpnfndğe şz=! Wu<nğe işğndzezşğnd ausuğ hrır muxndjuzşz= çuğşmşjrm nd şğ<uzrm mşuz=´^ auğkumtz wuwıuğuğşj Fuöütz Suzndmşuz! Jnwjr uduğırz euğqşul .+işjud Rb.uz İupukşlşuz nğ ,uzğ =zzueuındkrdzzşğ ndppşj Fuğvuhşır auijtrz nd giud nğ usçnp< auwndkrdzg htı= t ausu.sçt rğ zşğnwcg şd lnd,ndszşğ htı= t yzıxt uxmuw suğıuağudtğzşğndz! Auw cnpnfndğeg huğındkrdz vt mğu,^ auw ihuz huğındkrdz vt mğu, huışğuösr eubırz fğuw! Huğındkrdzg mğu, t srum suğe sg% Fuğvuhşı Zrmnl Yubrzşuz! Sşz= htı= t aşxujzşz= örz=g nd wuxu< buğcrz=^ wuwıuğuğşj uz! |
|
Wuındm {Suğsuğu´ +ğukşğkrz *ĞNDUZ AŞI - UB:UĞAG ŞD SŞZ?% SŞĞ ÇUÖNDS ANÜŞĞNF- Üğşj WUMNÇ IRDZŞUWŞUZ |
|
Բայց ամէնէն աւելի Չամչեանին կը հետաքրքրէր պատմագիտական բնոյթի ձեռագրերը եւ յատկապէս «Հայոց պատմութիւն»ները: Այս մտասեւեռումով, ան թախանձագին կը դիմէ Նոր Ջուղայի Ամենափրկիչ վանքի վանահայր Մկրտիչ վարդապետին, ունենալու Հայոց Պատմագիրքը, նոյնիսկ պատրաստակամութիւն յայտնելով վճարելու անոր դիմաց ի՛նչ գին ալ պահանջուի: Իրեն վաճառքի չտրուելու պարագային ան ձեռագրերը կ'ընդօրինակէր ու զանոնք Ս. Ղազար կը ղրկէր: 1770- Միւս կողմէ տեղին է յայտնել, թէ Չամչեանի կաթոլիկ կենսագիրները ամէն ջանք թափած են ապացուցելու, որ պատմաբան Չամչեան «աստուածաբանական զօրաւոր փաստերով եւ պատճառաբանութեամբ» հերքած ու սրբագրած է Նալեան պատրիարքի «անճիշդ գրութիւնները» եւ համոզիչ փաստերով ցոյց տուած »Հայ եկեղեցւոյ ուղղափառ վարդապետութիւնը»: 1775- Չամչեանի կեանքի վենետիկեան այս երկրորդ շրջանը՝ գիտական- Արդարեւ, Չամչեանի քերականութեան դասագիրքը գրեթէ ամբողջ հարիւր տարի ճանչցուած մնաց իբրեւ գրաբարի լաւագոյն քերականութիւն, գործածուեցաւ որպէս հայերէնի դասագիրք թէ՛ արեւմտահայ եւ թէ՛ արեւելահայ դպրոցներու մէջ: Ինչպէս կը նշէ ինք՝ Չամչեան, նախորդ բոլոր քերականութիւնները ըլլալով անկատար ու թերի՝ չեն կրցած ներկայացնել հայերէնի իսկական վիճակը, քանի որ անոնք կաղապարուած են եղած լատիներէնի վրայ՝ օգտագործելով անոր քերականութիւնը, խոնարհումներն ու հոլովումները, մասնիկներն ու բառերը: Վերանայելով ապա ուղղելով Մխիթար Սեբաստացիի մը քերականական ժառանգութիւնը, Չամչեան միաժամանակ շատ լաւ կը պատկերացնէր ատոր հնարաւոր բոլոր հետեւանքները: Ան նաեւ լաւ գիտէր, որ Սեբաստացին, ըստ էութեան, դէմ էր լատինաբաններու աղքատ, գռեհիկ ու աղճատուած հայերէնին: Վերջապէս, մէկ խօսքով, Չամչեան ձեռնամուխ եղաւ լատինաբանութեամբ խճողուած հայոց լեզուն մաքրելու եւ անոր նախկին վիճակը վերականգնելու նուիրական աշխատանքներուն: «ԾԱՂԻԿ» Գրական Ազգային հանդէս – Պէյրութ (Շար. 2, մնացեալը՝ վաղուան թիւով) |
Rzvhti üğşjrz auwmumuz lğuındusr<njzşğg^ Uığhtwouzr örzşul ndcşğg 9 Znwşsçşğr örzueueuğr wuwıuğuğndkşztz şı=^ uzjşul Buçuk^ 12 Eşmışsçşğrz^ wuğqumnds sg ünğ,şjrz Aueğndkr bğ<uzr Arz kupşğ şd :,uçşğe ürdpşğndz fğuw! Wu<nğe +ğ xndi .upupuhuazşğnd sr<usındkşuz nğhti uğerdz=^ mnpsşğg fşğueuğquz rğşzj zu.mrz çzuü,şğndz! Uwi ürdpşğg Xndiuiıuzr .upupuhua ndcşğndz aimnpndkşuz ıum ezşlnd =uwlrz aumueuğqşlnf^ Uığhtwouzr :nğağeuğuzr yn.zu.uüua Uırl Ulrwşd wuwıuğuğşj^ nğ xndi .upupuhuazşğnd mnpst Uğju.r znğ =uğıtir ağuhuğumndsg {iuasuzzşğnd .u.ınds şd zşzüuyn.nds t´! Uz zbşj^ nğ xndi .upupuhuazşğnd mnpst ağuhuğumndu, znğ =uğıtig^ {rğudumuz şd =upu=umuz n_v stm ars ndzr´! 
Şğtm^ 15 Eşmışsçşğrz^ euğqşul jnwj muğ Auwuiıuzr st<! Gzeersuerğ 17 mndiumjndkrdzzşğg ausu.sçndşlnf çnpn=r üzuj= muösumşğhşjrz Şğşduzr İuindzjr Eudrkr uğquzr s+ıumuw=tz! Çuösuauöuğzşğnd suizumjndkşusç gzkuj= uxud Zrmnl Yubrzşuzr ağucuğumuzg huauz<np {Uğcuzuhuındndkşuz şğk´g^ nğndz suizumrjzşğg huğçşğuçuğ mnv ndppşjrz =upu=ujrzşğndz^ nğhtiör uznz= şdi sruzuwrz rğşzj şğkrz nd n_v gitrz Yubrzşuzrz! Jndjuğuğzşğg mg fuzmuğmtrz {Zrmnl^ aşxujr_ğ´^ {Zrmnl^ euduouz´^ {Uxuzj Zrmnlr Auwuiıuz´! Wuwıuğuğndkrdzzşğnf huğçşğuçuğ auzeti şmuz gzeersuerğ mndiumjndkrdzzşğnd pşmufuğzşğ^ zu.mrz hubı+zşuzşğ şd uwl uzqşğ!
zşjşuz!
Այսպէս, Միքայէլ Չամչեանի դիմաց առիթ ու հնարաւորութիւններ կը ստեղծուին ձեռնարկելու ուղեւորութիւններու դէպի Պէյրութ, Դամասկոս ու Հալէպ, Պաղտատ ու Պասրա, Եգիպտոս, ուր կային հոծաթիւ հայ գաղութներ: Կը ծանօթանայ տեղի հայերու եւ ժողովուրդներու բարքերուն ու վարքերուն, անոնց երազներուն, եւ իր քարոզներուն ընթացքին կը հաւաքէ տեղեկութիւններ, վանքերու մէջ ցրուած ձեռագրեր՝ զանոնք բոլորը փոխանցելով Ս. Ղազար: