ՆՈՐ
ԼՈՒՐԵՐ    ՅՈՒՇԱՏԵՏՐ     ԳԻՐՔԵՐ   ԱՐԽԻՒ   ՄԵՐ ՄԱՍԻՆ     ՆԱՄԱԿ ԽՄԲԱԳՐՈՒԹԵԱՆ  
Share on Facebook Share on Twitter Share via e-mail
80. Տարի

ԳԻՐՔ

ԱՐԽԻՒ - 13 ՕԳՈՍՏՈՍ 2020 © NorMARMARA 2001 - 2020
Share on Facebook Share on Twitter Share via e-mail

Kndğ=rnw st< ausuouğumg +ğt +ğ udşlr mg iuiımuzuw

UXNP>UHUANDKŞUZ ZU:UĞUĞG GİUD NĞ

MĞZUZ? İIRHNDRL UDŞLR ;UZĞUMBRX SR>NJZŞĞND ERSŞL


Şğtm şdi Kndğ=rnw st< 18 anür rğ mşuz=g mnğizjndj ?nğnzu ausuouğumr aşışduz=nf! Huw=uğg mg buğndzumndr^ ausuouğumg aumumbxr ıum uxzndu, t^ çuösukrd şğmrğzşğ Kndğ=ruz mg wrbşz nğhti ?nğnzuwr ets wu<np ub.uıuz= ıuğu, şğmrğ^ çuwj auğjz uz t nğ ustz +ğ uxudşl şdi suğe mg fuğumndr^ üzuj=g çzud ul yuwlndz vt nd luduışindkrdz vr zşğbzvşğ!

Şğtm znğ fuğumndu,zşğndz krdg 1$212 tğ! Wrbşz= nğ Şğmndbuçkrtz uierz znğ fuğumndu,zşğnd krdg şpud 1$193^ 1$183 şd 1$212! Znğ fuğumndu,zşğnd krdg aumustı t ustz +ğ uxudşl şdi çuğqğuzulnd nd uirmu^ rzvhti şğtm lndğ< mşğhnf uöeuğuğşj Uxnp<uhuandkşuz Zu.uğuğg^ auduzuçuğ hrır iırht nğ udşlr ,uzğ sr<njzşğ uxzndrz ausuouğumr ets!

Uxnp<uhuandkşuz Zu.uğuğ (uağtıırz Ünou şğtm ürıumuz .nğandğer aşı muwuju, cnpnftz şı= üğuxndszşğ gğud gzmşğuwrz stıruwr st< nd wrbşjndj nğ usçnp< ub.uğar st< ?nğnzuz mg buğndzumt ünwujzşl uxnp<umuz nd ızışiumuz .zerğzşğ! Çuösukrd şğmrğzşğnd st< fuğumndu,zşğnd krdr suirz wiıum ındşulzşğ vmuz! Kndğ=ru uxu<rz +ğtz r fşğ krdşğg kuyuzjrm mşğhnf mg ağuhuğumt! İumuwz uwi+ğ Kndğ=ru mg üızndr uauöuzüuwrz znğ froumr sg işsrz! Ausuouğumg Kndğ=rnw st< aumumbxndu, t^ şd uirmu şpu, t bznğard hşındkşuz nd cnpnfndğerz mnpst sr<njuxndszşğg wuğüşlnd muhumjndkşusç jndjuçşğndu, önanpndkşuz! {İumuwz gzeü,şlnf gişs nğ sr<njzşğnd zmuısusç jndjuçşğndu, ndbueğndkrdzg ıumudrz sşğ juzmuju, sumuğeumrz vt auiu,! Uwi zrdkr bndğ< auzüiıujnds sg fupg mğzuw huıoux euxzul nğ yzıxşz= uwi +ğşğz ul! Auduzumuz t nğ Anmışsçşğ nd Znwşsçşğ usrizşğndz ausuouğumg udşlr iuiımuzuw! Auwğşzumrjzşğg uwlşdi wnüzu, şz uwi sr<njuxndszşğtz^ çnlnği ul sşğ gzıuzr=r uzeuszşğndz nd sşğ irğşlrzşğndz aşı irğnf np<uündğndşlnd muğ+ız ndzrz=^ uxu<nduz zsuz uöuı+ğtz ousçnğeşl mg juzmuz=! Çuwj huğıudnğ şz= ahuıumşlnd uxu<uğmndu, muznzzşğndz^ şd uxu<uğmndu, muznzzşğg wuğüşlnd huwsuzud ıumudrz çuösukrd muğşlrndkrdzzşğ ndzrz=! Vsnxzuz= nğ kt_ sşğ^ kt_ sşğ gzıuzr=zşğnd uxnp<ndkşuz ausuğ huwsuzzşğ şz su=ğndkrdzg^ ersumz nd gzmşğuwrz aşxudnğndkrdzg! Şkt uinz= vwuğündrz^ fupg ets wuzersuz mg szuz= mujndkşuz sg aşı nğ vr aumumbxndrğ! Çnlnği mg ışizşz= nğ fuğumr eth=şğg +ğt +ğ udşlr mg iuimuzuz şd şkt uwihti buğndzumndr^ s+ı +ğtz mğzuz= ersşl udşlr ,uzğ sr<njzşğnd önği uhğrl hrır vndötrz=´^ üğşj Uxnp<uhuandkşuz Zu.uğuğg!


31 *ÜNİINİRZ EUİŞĞG HRIR İMİRZ

UXJUZJ EĞNDKŞUSÇ - 21 İŞHIŞSÇŞĞRZ

EHĞNJZŞĞG YNĞQZUMUZ HRIR ÇUJNDRZ^ WŞIN#W$$$


Şğtm ürıumuz .nğandğer zriıtz şı=^ arszndşlnf Uxnp<uhuandkşuz Zu.uğuğndkşuz wuzqzuğuğndkrdzzşğndz şd erınpndkrdzzşğndz fğuw^ Mğkndkşuz Zu.uğuğndkrdzg =uwlşğ sbumşj ndindszumuz znğ ıuğşbğ<uzr ausuğ!

Auğrdğ auöuğudnğ ,znpzşğ uzausçşğndkşusç mg ihuitrz uwe wuwıuğuğndkrdzzşğndz^ nğnfaşışd auğjumuzr ıum t kt r#zv hrır glluw ehğnjumuzzşğnd uhuüuz^ euğqşu_l uxju#zj hrır glluz euişğg^ kt nv ustz rzv hrır fşğueuxzuw çzumuznz froumr!

Şğtm rğrmndz cusg 22$00r bndğ< Zu.uğuğ Örwu İtlvnd= wuwıuğuğşj nğ ndindszumuz znğ ıuğşbğ<uzg hrır çujndr 31 *üniınirz^ çuwj aşxufuğ eğndkşusç! Srzvşd 21 İşhışsçşğ hrır ihuişz Ürıumuz :nğandğer znğ nğnbndszşğndz ets ux ets ndindjsuz ausuğ ehğnjzşğg hrır çuzuz 21 İşhışsçşğrz! Euğqşul Ürıumuz :nğandğez t nğ hrır nğnbt kt n#ğ ıuğr=r ubumşğızşğg ş#ğç hrır imirz euişğndz!

Giı Zu.uğuğrz^ wuxu<rmuw +ğşğndz suzğusuizndkrdzzşğ hrır wuwızşz! Ersumzşğg ehğnjzşğndz hrır wuzqzndrz Zu.uğuğndkşuz mnpst! Çnlnğ ehğnjzşğg htı= t wuğsuğrz uxnp<uhuaumuz muznzzşğndz!

Uznğnb t iumuwz kt ehğnjzşğnd st< euişğg hrır gzeauındr#z kt nv! Uwe suirz nğnbndsg hrır ığndr 21 İşhışsçşğtz 8-10 +ğ fşğ<^ uğquzuüğşlnf fuğumr eth=şğg şd zmuır ndzşzulnf kt rzvhrir# üzuj= sg ndzr ausuouğumg!


KĞUSYR FUĞVUMUĞÜG

100 SRLRNZ HUINDUİIUZSNWB HRIR ÜZT ZNDHUĞ U(TŞUZR

 {SNITĞZU´ GZMŞĞNDKŞZTZ


Usşğrmuwr zu.uüua Iuzglı Kğusy wuwıuğuğşj nğ rğ fuğvumuösg Snıtğzu gzmşğndkşuz aşı ausuquwzndkrdz ünwujndju, t ?nğnzu cuağr ets huınduiıuzrdkr 100 srlrnz zsnwb uhgihğşlnd nd üzşlnd suirz!

{Snıtğzu´r pşmufuğndkrdzz ul rğ muğürz wuwızu, t nğ fuoux=rz ürzg hrır muöst 1$53 srlrux ınluğ şd muğşlrndkrdz hrır iışp,t nğ uzağucşbındkşuz huğuüuwrz 400 srlrnz zsnwb şdi qşx= çşğndr znwz gzmşğndkşztz!

2020r Wndlrir fşğ<udnğndkşuz Snıtğzu gzmşğndkrdzg^ nğndz ausuarszuerğg şd ül.udnğ ız+ğtzg auwuöür ürızumuz^ ünğ,uğuğ şd çuğşğuğ Zndhuğ U)tşuzz t^ wuwızu, tğ nğ huınduiıuzrdkr ynğqşğnd şğğnğe yndlz ul imiu, t nd zşğüğudndu, şz 30 auöuğ musudnğzşğ!

Zu.uhti Zndhuğ U)tşuz wnwi wuwızu, tğ^ nğ 2020r uduğırz mus 2021 kndumuzr imröçg hrır ndzşzuz hubı+zuhti auiıuındu, huınduiıuzrdk sg^ şd udşlujndju, tğ^ nğ gzmşğndkrdzg m'umzmult 2021 kndumuzrz huığuiışl 500 srlrnztz srzvşd 1 srlrux eşpuvuy!


USZr zu.uüuar kşmzu,nd Huwıgz  nğhti yn.zu.uüuar kşmzu,nd zşğmuwujndj ?usulu Auğğrig

AUĞĞRİ OUZVJU; T

 {AUWNJ JŞPUİHUZNDKRDZ´G


Şkt uzumzmul nğşdt öuğüujnds vhuıuar nd ?nfrı-2019r ausuouğumg znğ nd udşlr ,uzğ suüljnds sg vgzt Usşğrmuwr st<^ 3 Znwşsçşğrz ışpr hrır ndzşzuz Zu.uüuaumuz gzığndkrdzzşğ!

Auzğuhşıumuzzşğnd kşmzu,ndz uwcsnd zu.uüua Iuzglı Kğusyz t^ rim Itsn=ğuk mndiumjndkşuz kşmzu,ndz t O+ Huwıgz nğ mg buğndzumt rğ gzığuhuw=uğg! Şğtm uz zşğmuwujndj yn.-zu.uüuar rğ kşmzu,ndz^ uihuğtönf rğuduütı^ zu.mrz euıu.uö ?usulu Auğğrig^ nğ cusuw=ujr a+ğ şd azerm s+ğ öudumz t! Uz şpu, t Üulr)nğzrnw gzeauzndğ euıu.uö şd İuz (ğuziri=nwr bğ<uzuwrz euıu.uö! Uznğ kşmzu,ndkşuz bndğ< uwi+ğ çudumuz sşluz anişjndju, şz ışpumuz kşğkşğg^ =uzr nğ Auğğri 1915rz huıuau,zşğg nğhti jşpuihuzndkrdz ouzvju, ,şğumndıumuz sgz t şd stmz t uwz ,şğumndıumuzzşğtz^ nğnz= uzjşul ıuğr anfuzudnğu, trz ;şğumnwırz mnpst auiıuındu, jşpuihuzndkşuz çuzuqşdg! Giı aupnğendu, lndğşğndz^ 2016rz^ şğç Auğğri Üulr)nğzru zuauzütz ,şğumndıumuz tğ^ wuwıuğuğndkrdz sg gğu, tğ zbşlnf nğ nğhti rğuduütı mg ö+ğumjr auw audu=umuzndkşuz^ nğ uhğu, t suğemndkşuz huısndkşuz usşzunpçşğüumuz t<şğtz stmg! {Sşz= ouzvzulnf Auwnj jşpuihuzndkrdzg^ mg sş,uğşz= zuauıumzşğg şd mg auiıuışz= suğend rğudndz=zşğg uhuanfndkşuz ıum uxzşlnd sşğ foxumusndkrdzg´^ erışl ındu, tğ Auğğri!

Uwi ktsuwr bndğ< uwi+ğ {Ardğğrwtk´r rğ irdzumrz fğuw sıu,ndszşğ ndztğ zuşd Tğkndpğndl T+ö=t+=^ nğ mg üğtğ aşışdşulg$

?usulu Auğğri mg üızndr ülnd.g uwz ,şğumndıumuzzşğnd^ nğnz= mg ö+ğumjrz auwmumuz çuzuqşdr gzendzsuz! Udşlr_z^ uz uwz uzqz t nğ ;şğumnwır =ndtuğmndkşuz zşğmuwujndju, t auwmumuz jşpuihuzndkrdzg ouzvzulnd suirz fşğ<rz çuzuqşdg!

Lud^ uznğ gzığndkrdzg mğzu#w uğıu=rz =upu=umuzndkşuz nlnğıtz zşği fzui sg çşğşl Kndğ=rnw!

Zu.nğe şğmnd ndcşp Zu.uüuazşğnd^ Itsn=ğukumuz ?lrzkgzr şd *husuwr zu.uüuandkşuz bğ<uzrz srbı ul ığusuçuzndkrdzz nd .şluauindkrdzg üşğrb.np şpu, trz!

Arsu ecnduğrz gzığndkşuz sg ux<şd mg üızndrz=! Nğn#d gzığndkrdzg zhuiıudnğ t Kndğ=rnw ausuğ$ Kğusyr#^ nğ buğndzum mg ihuxzuw ıumzndfğuw gzşl Kndğ=rnw ızışindkrdzg^ kt nv ?usulu Auğriir^ nğ m'git nğ ;şğumnwır =ndtuğmndkşuz hrır zşğmuwujzt Auwnj jşpuihuzndkşuz suirz çuzuqşdg!


SUĞEUİRĞUMUZ *ÜZNDKŞUZ ŞĞĞNĞE *EUZUDG AUWUİIUZTZ

LRÇUZUZ SŞMZŞJUD

Auwuiıuzr Auzğuhşındkşztz Lrçuzuzr muxufuğndkşuz ndppndu, suğeuirğumuz +üzndkşuz şğğnğe +euzudg şdi sşmzşjud Şğşduzr {Önduğkznj´ +eumuwuztz! Lrçuzuz ndpuğmndşjud udşlr =uz 12 knz suğeuirğumuz +üzndkrdz^ nğ m'gzeüğmt izndze^ auündşlr=^ ausumuğüvuwrz iuğ= şd eşpnğuw=!

Lrçuzuz ndpuğmndu, +üzndkşuz huğuüuzşğg gzığndu, şz^ giı uwe şğmğr mnpst zşğmuwujndu, muğr=zşğndz!

Wrbşjzşz=^ nğ Auwuiıuztz uxu<rz kxrv=g muwuju, tğ 8 *üniınirz^ şğmğnğeg 9 *üniınirz% Uğju.r cnpnfndğerz uzndznf!


UZRR HUISUMUZ WNDBUĞQUZZŞĞG UWJŞLNDZŞĞND UZYNWK ŞD UZ:ZUS FŞĞUÇŞĞNDSR ÖNA MG EUXZUZ


Auwuiıuzr arz suwğu=upu=zşğtz Uzrtz zşğmuwri sruwz udşğumzşğ szuju, şz U.ndğşuz üşır uğşdsışuz uyrz fğuw! Auöuğudnğ öç+iubğ<rmzşğ ustz ıuğr rğşzj hınwızşğnd juzmrz st< m'uxzşz huısumuz uwi =upu=r szujnğeujg^ ndğ ıumudrz muzündz mg szuz Uzrr suwğ ıuouğg şd =uzr sg uwl şmşpşjrzşğ! Uwi+ğ ışpumuz susndlg mg üğt nğ Uzrr udşğumzşğnd st< muğü sg uwjşlndzşğ uzynwk nd uz.zus fşğuçşğnds jnwj mndıuz brzndkrdzzşğndz! Kşğkşğg mg wrbşjzşz nğ Uzrr huısumuz brzndkrdzzşğg uxzndu, gllulnf auzeşğq RDZTİ?*r ausub.uğauwrz sbumndkuwrz cuxuzündkşuz juzmrz st<^ ecçu.ıuçuğ zşğmuwri mg szuz uwjşlndzşğnd mnhındkrdzzşğndz şzkumuw^ uwjşlndzşğg uz.zuw mg zşğmşz^ ynğuüğndkrdzzşğ m'gzşz mus üğndkrdzzşğ mg üğşz huışğndz fğuw!

Huısumuz uwi =upu=rz st< muğü sg öç+iubğ<rmzşğ udşlr auzouğşp çuz sg vşz üızşğ gzşlnd^ =uz şmşpşjrzşğnd^ usğnjzşğnd şd uwl brzndkrdzzşğnd muzündz szuju, huışğndz fğuw {iışp,uünğ,şl´g! Uznz= rğşzj uzndzzşğg^ uwjşlndkşuz ıuğşkrdşğg^ usndiznwz mus irğşjşjşulrz ndppşul irğnw .niınfuzndkrdzzşğg mudronf nd zşğmşğnf mg üğşz mus indğ ünğ,r=zşğnf mg ynğuüğşz!

Uwi ustzg öuwğnwk huıouxu, t iğıjud uwjşlndzşğnd^ nğnz= mg huauz<şz nğ çnlnğ üğuxndszşğg su=ğndrz nd udşlr sş, .zus= ıuğndr huısumuz muxnwjzşğnd zmuısusç!


Lrçuzuzşuz şd sr<uöüuwrz +ğuürğ - wuındm {Suğsuğu´ +ğukşğkrz

*ĞNDUZ AŞI - 60

UB:UĞAG ŞD SŞZ?% SŞĞ ÇUÖNDS ANÜŞĞNF-JUDŞĞNF

Üğşj WUMNÇ IRDZŞUWŞUZ


Այսօր Լիբանանի մէջ բոլոր լուսարձակները մասնաւորաբար կը կեդրոնանան Միացեալ Նահանգներու պետական քարտուղարի քաղաքական հարցերով տեղակալ Տէյվիտ Հէյլի վրայ, որ Լիբանան ժամանելով տեսակցութիւններ պիտի ունենայ երկրի բարձրաստիճան պատասխանատուներուն հետ: 4 Օգոստոսին Պէյրուշիմայի (6 Օգոստոս 1945-ին Հիրոշիմայի հետեւողութեամբ, Պէյրութն ալ՝ 4 Օգոստոս 2020-ին) վերածուած ու կործանած Լիբանանի մայրաքաղաքին մէջ, Հէյլի խօսակացութիւնները մասնաւորաբար հանրապետութեան ու խորհրդարանի նախագահներուն եւ հրաժարեալ վարչապետին հետ պիտի կեդրոնանան Իսրայէլի հետ ծովային սահմանագծումներու, Լիբանանին տրամադրուելիք միջազգային դրամատան օժանդակութիւններուն, խորհրադարանական կանխահաս ընտրութիւններու գործընթացն ու նոր եւ չէզոք կառավարութեան մը կազմութեան աշխատանքները փութացնելու թղթածրարներուն վրայ: Երկրի կառավարութեան հրաժարումէն ետք նոր վարչապետի նշանակման շուրջ տարուող խօսակցութիւնները կը կեդրոնանան երկու թեկնածու անուններու՝ Նաուաֆ Սալամ եւ նախկին վարչապետ Սաատ Հարիրիի վրայ: Առաջինը՝ որ եղած է Ուաշինկթընի մէջ Լիբանանի նախկին դեսպան, կտրականապէս կը մերժուի խորհրդարանի նախագահին եւ Հըզպալլայի կողմէ: Բացառուած է գէթ ներկայ հանգրուանին թեկնածութիւնը Սաատ Հարիրիի, որ յառաջիկայ 18 Օգոստոսին պիտի մեկնի Լահէյ, ուր միջաջազգային դատական ատեանը վերջնական վճիռ պիտի արձակէ այն ամբաստանեալներուն դէմ, որոնք մեղսակից են երկրի նախկին վարչապետ Ռաֆիք Հարիրիի 14 Փետրուար 2005-ին սպանութեան արարքին մէջ:         

Դարձեալ այսօր, բովանդակ հայութիւնը կը նշէ 847 տարի առաջ այսօրուան պէս, Հռոմկլայի (Կիլիկիոյ Հայկական Թագաւորութիւն) մէջ վախճանած, բանաստեղծ ու եկեղեցական գործիչ, աստուածաբան եւ երաժշտագէտ, երգահան եւ պատմիչ, 1166-1173 Ամենայն Հայոց կաթողիկոս, բազմատաղանդ Սուրբ Ներսէս Շնորհալիի (Ներսէս Դ. Կլայեցի, Ծոփաց նահանգի Անձիտ գաւառի Ծովք ամրոց, 4 Յունիս 1102 – Եփրատեսիա նահանգի Հռոմկլա բերդաքաղաք, 13 Օգոստոս 1173) յիշատակը: Հայ եկեղեցւոյ սուրբերու շարքին դասուած պայծառագոյն դէմքերէն մին, որուն գործն ու յիշատակը ամէն տարի կը նշուին Թարգմանչաց տօնին:

«Առաւօտ Լուսոյ»ի, «Խորհուրդ Խորին»ի, «Հաւատով Խոստովանիմ»ի, «Ողբ Եդեսիոյ»ի, «Թուղթ Ընդհանրական»ի, «Յիսուս Որդի»ի, «Բան Հաւատոյ»ի եւ ուրիշ բազմաթիւ ստեղծագործութիւններու անմահարար ու անմահանուն բանաստեղծ եւ հոգեւորական բարձրաստիճան դէմքերէն մէկն է Ներսէս Շնորհալի, որ կ'աշտարակուի իբրեւ փարոս՝ դարերու խորքէն դէպի գալիք դարերը լուաւորող սրբակենցաղ տիտանեան մատենագէտ: Միայն իր «Հաւատով Խոստովանիմ»ը համաշխարհային հոգեւոր գրականութեան այն գոհարներէն է, որ թարգմանուած է աւելի քան 35 լեզուներու: 24 տուներէ բաղկացած նոյն «Հաւատով Խոստովանիմ»ը կը բովանդակէ աղօթքի բոլոր տեսակները – խոստովանական, պաղատական, դաւանական, զղջական, եւայլն: Շնորհալի զայն անուանած է «Քրիստոսին հաւատացող իւրաքանչիւր անձի աղօթք», որ գրուած է արձակ, բայց ներքին ռիթմով ազատ բանաստեղծութիւն է.-

Հաւատով

Կը խոստովանիմ եւ կ'երկրպագեմ Քեզ՝ Հա՛յր եւ Որդի՛ եւ Սո՛ւրբ Հոգի, անստեղծ եւ անմա՛հ բնութիւն, հրեշտակներու, մարդոց եւ բոլոր եղածներո՛ւ Արարիչ, ողորմէ՛ Քու արարածներուն եւ ինձ՝ բազմամեղիս:

Արդարեւ, ամէնէն բազմաբեղուն ու ամէնէն բազմավաստակ հայ մատենագիրներէն, համաքրիստոնէական չափանիշով մեծ մատենագիր, որուն մատենագիտական ժառանգութիւնը գրեթէ անկորուստ հասած է մեր ժամանակները: Մէկ խօսքով, Շնորհալիի բազմաժանր ստեղծագործութիւնները՝ հարկաւ ներառեալ իր նամակներն ու քարոզները, աղօթքներն ու շարականները, դարերու անհունաստեղծ տարածականութեան վրայ մնայուն արժէքներ են իրենց աստուածաբանական, մեկնողական, պատմական, փիլիսոփայական, ծիսապաշտամունքային բնոյթով ու խորութեամբ, որոնք մեր ժողովուրդի գրական, մշակութային, հոգեմտաւոր գանձարանը հարստացուցին. արժէքներ, ուր արտայայտուած են ժամանակի ոչ միայն ազգային-քաղաքական տրամադրութիւնները, այլեւ Հայոց պետութեան եւ Հայ եկեղեցւոյ գաղափարախօսութիւնը, անոր ինքնանկախութեան, ազգային նկարագիրի, Ուղղափառութեան պաշտպանութիւնը, ինչ որ շատ կարեւոր ու կենսական էին միաժամանակ:

Չափածոյ եւ արձակ ստեղծագործող միտք իբրեւ, Շնորհալիի մատենագիտական վաստակը, հետեւաբար, կը բաժնուի երկու մասի – արձակ եւ չափածոյ: Իր չափածոյ առաջին ստեղծագործութիւնը՝ «Վիպասանութիւն»ը, գրած է 1121-ին, 19 տարեկանին: Անիկա առաջին անգամ հրատարակուած է 1643-ին: Իսկ 1166-էն՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս ընտրուելէն ետք իր գրած արձակ առաջին գործն է  «Ատենաբանութիւն»ը, որմէ երեք ամիս ետք գրած է «Թուղթ Ընդհանրական»ը: Վերջինը կը համարուի Շնորհալիի անդրանիկ կոնդակը՝ ուղղուած հայ ժողովուրդին: Այս կոնդակին մէջ ան կը խօսի կաթողիկոս իր ընտրուելուն, իր ուսերուն դրուած հայրապետական բարձր պարտականութիւններուն, իր եղբօր՝ Գրիգոր Գ. Պահլաւունիի մահուան մասին:

Իբրեւ երաժիշտ եւ շարականագիր, ինչպէ՞ս չյիշել, օրինակի համար, Տէրունական, Պահոց օրերու, սուրբերուն նուիրուած, վարքագրական, ազգային-հայրենասիրական բովանդակութեամբ իր ստեղծագործած շարականները, տաղերը, մեղեդիները, որոնցմէ՝ ինչպէս յիշեցինք՝ «Առաւօտ Լուսոյ»ն, ապա «Զարթիք»ը, «Աշխարհ Ամենայն»ը, «Յիշեսցուք»ը. աւելին՝ Արեւագալի ժամի երգերը, ճաշի կամ երրորդ ժամի «Օրհնեմք Զքեզ»ը եւ շարքը կ'երկարի դեռ...: Շնորհալիին կը պատկանին նաեւ Համբարձումէն մինչեւ Հոգեգալուստ, Պահքի, Վարդավառի, Հոգեգալստեան եւ Վերափոխման տօները եռօրեայ կամ բազմօրեայ դարձնելու հրահանգը եւ այդ տօներուն նուիրուած շարականները: Յիշարժան են յատկապէս Աւարայրի ճակատամարտի հերոսներուն եւ Ղեւոնդեանց նահատակներուն նուիրուած շարականները: Այստեղ, առանձնապէս, յիշատակելին են բարձրարուեստ ստեղծագործութեամբ պարագրկուող Վարդանանց նուիրուած «Նորահրաշ Պսակաւոր» եւ «Արիացեալք» շարականները:

Ահռելիօրէն ծանրակշիռ է Ներսէս Շնորհալիի վաստակն ու գրական-մշակութային ստեղծագործութիւնները, զորս ներկայացնելը յօդուածի մը սեղմ տողերու մէջ անհնարին է: Կը բաւարարուինք ներկայացնել իր նշանաւոր «Ողբ Եդեսիոյ» չափածոյ պոէմէն որոշ տողեր միայն: Սոյն պոէմը գրուած է  Հալէպի Զանգի ամիրային կողմէ 1144-ին Եդեսիա քաղաքին գրաւումին առիթով: Այրի կնոջ պատկերով Եդեսիան կ'ողբայ իր դժբախտութիւնը՝ իրեն իբրեւ ողբակից հրաւիրելով քրիստոնեայ աշխարհը:

Բայց աղէտս իմ ցաւելի ո՛չ փոքրագոյն դեղով բուժի

Եւ ո՛չ միով տեղեաւ փակի կամ մասնաւոր մարդկամբ սփոփի:

Այլ կարեկից այսր աղէտի պարտ է կոչել աղերսալի

Զչորեքծագեան կողմ աշխարհի, ուր են հանուր մարդկան որդի.

Զարեւելս՝ արեւմտիւք, եւ զհարաւ՝ ընդ հիւսիսի,

Առ որ գոչեմ ձայնիւ գուժի, լալով խօսիմ զայս ասելի,

Թէ՝ ազգ ամէն բանաւորի, ժողովեցէ՛ք ի մին վայրի,

Արք եւ կանա՛յք, հարք եւ որդի՛ք, հարսն եւ փեսա՛յն յառագաստի,

Տղա՛յք, մանկո՛ւնք 'ւ երիտասա՛րդք, ծե՛րք եւ ամէն չափ հասակի,

Թագաւո՛րք՝ հանդերձ զօրօք, պետք եւ իշխա՛նք, տեա՛րք աշխարհի,

Հայրապե՛տք, տեսո՛ւչք հօտի, կարգեալ իշխա՛նք յեկեղեցի,

Քահանա՛յք՝ սարկաւագօք եւ խո՛ւմբ հանուրց կղերիկոսի,

Վանակա՛նք՝ յանապատի, որք անմարմին էք ի մարմնի,

Հո՛յլք իմաստուն սուրբ կուսանաց, որ ցեղակից էք սրոբէից,

Դա՛սք հանճարեղ վարդապետաց եւ քաղցրաձայն պաշտօնէից,

Զորս ողբակից ինձ հրաւիրեմ, յորդւոց իմոց կոտորածի:

Լացէ՛ք, լացէ՛ք բարձր ի ձայնի, զիս ողբացէ՛ք կողկողալի,

Ես՝ Եդեսիա, Ուռհա քաղաք, որդեկորոյս, որբ եւ այրի,

Կանչեմ առ ձեզ ձայն կանացի, կականալիր 'ւ ողորմելի:

Մեր պատմութեան էջերէն մեզի ծանօթ է, որ Ներսէս Շնորհալի եւ Գրիգոր Գ. Պահլաւունի մտադրած էին հայրապետական Ս. Աթոռը փոխադրել Հայաստան՝ Անի, այնտեղ վերականգնելու հայկական իշխանութիւնը: Սակայն, Հայաստանի այդ ժամանակներու քաղաքական ծանր պայմանները թոյլատու չեղան իրագործելու այդ ծրագիրը. հետեւաբար, երկու եղբայրները հայրապետական Աթոռը Ծովքէն տեղափոխեցին Հռոմկլա, ուր Շնորհալի շարունակեց ծաւալել հովուական-եկեղեցական, մշակութային, մատենագրական ու մանկավարժական բեղուն գործունէութիւն:   

Քրիստոնէութիւնը իբրեւ պետական կրօն ընդունած առաջին ազգ, Ներսէս Շնորհալիի բազմաբեղուն ստեղծագործութիւններուն շնորհիւ մեր գրական-մշակութային-եկեղեցական գեղեցկակուռ գոհարները աշխարհի գրականութեանց եւ համամարդկային գոհար արժէքներուն զօդելու, ընդելուզելու հպարտութիւնն ունինք մենք ապաքէն:

Մեր եկեղեցւոյ պատմութեան մէջ՝ սկսած Դ. դարէն, Գրիգոր Ա. Լուսաւորիչէն, Սահակ Ա. Պարթեւէն, Մեսրոպ Մաշտոցէն եւ Գրիգոր Նարեկացիէն յետոյ, ոչ մէկը այնքան սէր ու մեծարանք է վայելած իր ժամանակակիցներուն եւ սերունդներուն կողմէ՝ որքան Ներսէս Շնորհալի Հայրապետը, որուն ստեղծագործութիւնները մինչեւ այսօր եւ դարեր պիտի մնան վառ ու անմահ:                          

«ԾԱՂԻԿ» Գրական Ազգային հանդէս – Պէյրութ

dzaghig2004@yahoo.com