HUĞTIUWRZ CUSZ ND INDÜUZ?ZŞĞG

Buçukufşğ<rz çnfuzeum Kndğ=ru euıuhuğındu, tğ ındzg szulnd ?nğnzuwr ausuouğumr huıouxnf! Ndğçuk ürbşğ imiud ynpnj şllşlnd uğüşl=g^ nğ uwzndauzeşğq vwuğündşjud muğü sg +ğrzuöuzjzşğnd mnpst! Niırmuzndkrdzg .riı sr<njuxndszşğnf ındüuz=zşğ iuasuzşj çnlnğ uznzj ausuğ^ nğnz= vwuğüşjrz muznzzşğg^ rz=zubuğczşğnf ynpnj şluz mus ynğqşjrz üupız+ğtz çuösusuğe audu=nwkzşğ muösumşğhşl öuzuöuz fuwğşğnd st<!

Buçuk şd Mrğumr fuğumndu,zşğnd krdg euğqşul 31-32 auöuğr bndğ< tğ! Ynpnjzşğz nd suwğndprzşğg gzeauzğuhti huğuh trz şd suzudu_ze Rikuzhndlr st< sruwz öç+iubğ<rmzşğz t nğ uzuğüşl mg bğ<trz nd mg fuwşltrz =upu=r üşpşjmndkrdzzşğg!  

7 EŞMIŞSÇŞĞ% İHRIUMR ŞĞMĞUBUĞCR IUĞŞLRJG

Uwi+ğ 7 Eşmışsçşğ t^ 1988r İhrıumr şğmğubuğcr ıuğşlrjr +ğg^ nğ {fşğukuğsujndşjud´ znğ indünf sg! Puğuhupşuz şğmğnğe huışğuösz t nd auöuğudnğ şğrıuiuğezşğnd mnğndiıg^ auw cnpnfndğer uwi sş, judz ul snxjzşl ındrz uxcusuçuğ! Cnpnfndğeg uwz=uz sş, ıuxuhuz=zşğ ndzr uwi +ğşğndz^ nğ uzjşulr {işd´ t<şğg uwcs mg yn.uğrzndrz npçşğüumuz znğ ınpşğnf! Euğqşu_l frğudnğ şz^ kşduçşm nd fbıuauğ şz Auwuiıuzz nd auwuiıuzjrzşğg^ nğnz= uzüus sg şdi mg üızndrz ecnduğrz uzmrdzueuğqr sg aşı ets wuzersuz!

Çuwj rzv nğ ul glluz znğ+ğşuw judşğg^ auwndkşuz iğır st< uzkşpndu, t zuşd 32 ıuğr uxu< huıuau, çzndkşuz uptır iuğiuyg^ auöuğudnğ suğenj mnğndiızşğz nd snğsn=g! Üğşkt 45 şğmfuwğmşuz ışdşj uwz ö+ğudnğ jzjndsg^ nğnd aşışduz=nf lğrd mus suizumr mşğhnf udşğumr fşğu,ndşjuz İhrıum^ Lşzrzumuz^ Mrğnfumuz^ İışyuzuduz =upu=zşğg^ İhrıumr^ U.ndğşuzr^ Ündüuğ=r^ Uğuüu,r^ ?ulrzrznwr^ İışyuzuduzr bğ<uzzşğnd udşlr =uz auğrdğ ürdpşğ nd çzumufuwğşğ! Çujr önaşğtz^ 500 auöuğ suğe szuj uz+kşduz!

:ndzm nd up+k=% şğmğubuğcr çr"dğ önaşğnd wrbuıumrz!

FŞĞ>RZ 24 CUSNDUW ST>

R#ZVŞĞ HUIUAŞJUZ

UB:UĞAR IUĞU;?RZ

Ub.uğar sş,uünwz .zerğg ?nğnzuwr ausuouğumz t nğ usrizşğt r fşğ mg üızndr sr<uöüuwrz +ğumuğür uxu<rz ışpr fğuw! Fşğ<rz 24 cusşğnd gzkuj=rz ub.uğar ıuğnpndkşusç ?nğnzuwtz fuğumndu,zşğnd krdg uzjud 67 srlrnzr iuasuzg! Usşğrmuwr gzmşğuçuzumuz aşprzumudnğ mşeğnzr sg muıuğu, auğju.nwör ausuquwz^ suizumrjzşğnd 60 ınmnig aususrı t huınduiı gllulndz!

Üşğsuzrnw Hudrtğu zuauzürz st< {bıuh rğufroum´r eğndkrdz auiıuındu, t ?nğnzuwr sş, fuğumumrğzşğnd huıouxnf!

Ardiriuwrz Mrhğnir st< znğ ünğ,ueğndkrdzzşğ nğeşüğndşjuz ?nfrı-19r ü,nf! Huauz<ndşjud nğ şğmğtz zşği sndı= ünğ,np çnlnğ uzqşğg fşğ<rz şğş= +ğşğndz muıuğndu, ktikşğg r qşxrz ndzşzuz nd 7 +ğ =uğuzkrzuwr ıum szuz!

Usşğrmşuz {(uwögğ´ eşpuünğ,umuz gzmşğndkrdzg ersnds muıuğşj Azemuiıuzr rb.uzndkrdzzşğndz nd uğı+zndkrdz .zeğşj rğ huınduiıg anz suğenj zşğuğmşlnd ausuğ!

Muöötr st< Hupşiırzr Uxnp<uhuandkşuz Zu.uğuğndkrdzg iırhndşjud eueğşjzşl ünğ,ndztndkrdzg uwz srum ıuğğulnd,uğuzr^ ndğ ?nfrı-19r ktikşğ m'uxzndtrz arduzezşğtz! Huıouxz uwz t nğ çcbmumuz uzağucşbı muösu,zşğg fşğ<uju, şz!

UMUZUÖŞĞ;NP {XNH*K´ZŞĞ

PUĞUHUPR ST>

Xndiuiıuzr Örzşul ndcşğnd umuzuöşğ,np mşeğnzr örzndnğzşğnd mnpst Puğuhupr st< uxu<rz uzüus gllulnf mg ünğ,u,ndrz {xnh+k´zşğ! {Ndğuz-6´ uzndznf xnh+kg :noulndr çzumufuwğr ıuğu,=tz zşği ndindszuirğu, t s+ıudnğuhti 8 uğıufuğ anpuıuğu,=! Xnh+kzşğg^ nğnz= aşxndtz mg muxufuğndrz^ m'uhuanfşz umuzuöşğ,np uzqzumuösr uzfıuzündkrdzg! Ub.uınpg mğzuw aimşl ausulrğg srzvşd 800 sşkğ aşxudnğndkşuz fğuw &iuğ=g ndzr vnği çuğqğ wiıumndkşusç ışiu.jrmzşğ^ nğnz= m'uhuanfşz çuösumnpsuzr huımşğ/

GZEERSUERĞZŞĞ ÇUÖSUSUĞE ZNĞ AUZĞUAUDU?

 MUÖSUMŞĞHŞJRZ ŞĞŞDUZR ST>

Buçuk +ğ^ gzeersuerğ 17 mndiumjndkrdzzşğz nd uznzj mnpst uxu<ueğndu, fuğvuhşır kşmzu,ndz% Fuöütz Suzndmşuz^ çuösusuğe znğ auzğuaudu= sg şdi muösumşğhşjrz Şğşduzr Uöuındkşuz ağuhuğumr fğuw^ mğmrz nd mğmrz huauz<şlnf Zrmnl Yubrzşuzr ağucuğumuzg şd azvşjzşlnf ,uzğ sşpueğuz=zşğ nd ihuxzulr=zşğ% Fuğvuhşır şd uznğ gzıuzr=r auijtrz! Srzvşd auzğuaudu=g^ ausujuzjr fğuw bğ<uzuxndkşuz st< eğndşjuz ışiuzrdkşğ^ ndğ mg ışizndtğ kt rzvhti suğenj 5-10 auöuğ eğus mg çuczndtğ^ nğhtiör suizumjtrz auzğuaudu=rz nd jnwj ıuwrz nğ cnpnfndğer sş, öuzündu, sg mg çnpn=tğ rb.uzndkrdzzşğnd ets! Jndjuğuğzşğg^ nğnzj krdr suirz ıuğçşğ krdşğ ağuhuğumndşjuz &gzeersuerğzşğnd ausuquwz 40-50 auöuğ^ rb.uzustı öuzündu,zşğnd ausuquwz% auörd 10 auöuğ/ audu=ndşjuz ağuhuğumr fğuw nd lişjrz fuğvuhşır kşmzu,nd Fuöütz Suzndmşuzr .+i=g^ nğnf fşğ<zuürğ m'ndppndtğ Yubrzşuzrz nd m'gindtğ nğ şkt Fuğvuhşıg srzvşd 8 Eşmışsçşğ vağucuğtğ^ uwz uışz Auwuiıuzr st< hrır imitrz uzazuöuzendkşuz çnpn=r audu=zşğ!

{Auwğşzr=r yğmndkşuz buğcnds´r mnpst^ auzğuaudu=tz şı= =uwlşğk ul muösumşğhndşjud nd jndjuğuğzşğg =ulşjrz ethr Fuğvuhşır muxufuğumuz uxuzqzuındz^ nğ bğ<uyumndu, tğ sş,ukrd niırmuzzşğnf!

IUĞNDUW LUDUÜNWZ (NDKHNLRİIZŞĞG

(ndkhnlr huısndkşuz şd froumuüğndkşuz sr<uöüuwrz eubzumjndkrdzg ağuhuğumşj uzjşul ıuğnduw luduünwz suğörmzşğnd uzndzzşğg! Giı eubzumjndkşuz^ .nğağeuzbumuz krsg ndzr aşışdşul muösg% çşğeuhua Suzndtl Znwtğ^ hubıhuzzşğ% Kğtzk Ulş=iuzeğ-Uxznlı^ İtğ.r+ Xusni^ Frğorl fuz Itw=^ Ul)nzi+ Itwfrı^ mriuhubıhuzzşğ% Onbndu ?rsr.^ Irum+ Ul=uzkuğu^ ?tfgz ıt Hğrdzt^ wuğqumndnpzşğ% ?ğrbkruznd Xnzulı+^ Xnhtğk Lşduzınfi=r^ Lrnztl Stiir! Üşğsuzrnw uöüuwrz .ndsçr çşğeuhua Suzndtl Znwtğ luduünwz suğörmz t% 2020r sğjubğ<uzr ausuğ!

Iuğnduw suğörvg Irırt Itbusz t^ sğjufuğg% Iuzrtlt *ğiuk+!

Wuındm {Suğsuğu´ +ğukşğkrz

*ĞNDUZ AŞI - 125

UB:UĞAG ŞD SŞZ?%  SŞĞ ÇUÖNDS ANÜŞĞNF-JUDŞĞNF

Üğşj WUMNÇ IRDZŞUWŞUZ

Ըլլալով ռուս գրականութեան ամենահմուտ գրողներէն մին հայ իրականութեան մէջ, Դերենիկ Դեմիրճեան գրեց բազմաթիւ գրական-վերլուծական յօդուածներ այդ գրականութեան մեծերու երկերուն մասին, որոնք բաւարար են ընդարձակելու մեր իմացութեան դաշտը: Օրինակներ, Նիքոլայ Կոկոլը՝ իր հարուստ ներաշխարհով ու երգիծական պատկերներով, Ալեքսանտր Պուշկինն ու Մաքսիմ Կորքին՝ իրենց հայրենասիրական հզօր ու անմարելի հուրքով:

Իր մահէն երկու տարի առաջ, Դեմիրճեան գրեց «Ա. Պ. Չեխով» գրադատական յօդուածը, խորասոյզ վերլուծութեամբ վեր առնելով Անտոն Չեխովի գրարուեստին առանձնայատկութիւնները, ուր աշխատանքի սեղանին իջած է ռուս գրողին սուր դիտողականութիւնն ու անոր անվերջ ծիծաղին խորտակիչ ծաղրը՝ կեանքի արատներու վրայ տարածուած: Յիրաւի, Չեխովի ծաղրը, որ կը համարուի անոր ամէնէն ազդու զէնքը, հասարակաց տագնապանք մ'ունի Կոկոլի ծաղրին հետ, որ կ'ըսէ. «Ծաղրէն կը վախնայ անգա՛մ այն մարդը, որ իր կեանքին մէջ ո՛չ մէկ բանէ կը վախնայ»: Եւ Դեմիրճեանի երգիծանքին ակունքները կու գան սա ապրումներուն ջերմութենէն, իմացական պարկեշտութենէն:

Դեմիրճեանի գլուխ-գործոցներէն համարուող «Վարդանանք» պատմավէպին Ա. հատորը լոյս տեսած է 1943-ին, իսկ լրացուցիչ Բ. հատորը՝ 1946-ին: Հինգ տարի ետք լոյսի բարիքին կու գայ անոր վերամշակուած տարբերակը, որ հայ պատմավիպագրութեան մէջ մեր ժողովուրդին համար կը հանդիսանայ երկնաբարձ հպարտանք առթող հաստափոր երկ մը՝ «վասն հաւատքի ու հայրենեաց» ադամանդակուռ գագաթներով:

Ինչպէս հայ գրական դէմքերէն շատերը, Դեմիրճեանի եւս ուսումնառութիւնը կ'անցնի Էջմիածինի Գէորգեան Ճեմարանէն, ապա Թիֆլիսի Ներսիսեան դպրոցէն՝ իրեն ուսուցիչ ունենալով յատկապէս բանաստեղծ Յովհաննէս Յովհաննիսեանը: Դեմիրճեան եւս մաս կը կազմէ Յովհաննէս Թումանեանի հիմնադրած «Վերնատուն» գրական ընկերակցութեան աշխատանքներուն: Ընթացքին, 26-ամեայ գրողին հեաքրքրութիւնները կը հակին դէպի երաժշտական կրթութիւն, եւ ան այս նպատակով 1903-ին կ'ուղեւորուի Մոսկուա: Այնուհետեւ հինգ տարի ուսանելէ եւ աւարտելէ ետք Ժընեւի համալսարանի մանկավարժական բաժանմունքը, ապա վերադառնալով Թիֆլիս՝ կը վարէ ուսուցչական պաշտօն: Հայաստանի խորհրդայնացումէն ետք, 1925-ին կը հաստատուի Երեւան:

Ինչպէս նշած էինք՝ 1890-ականներուն իր «Բանաստեղծութիւններ» գրքոյկին եւ ապա «Քառեակներ» ու «Պոէմներ» հատորներուն լոյս ընծայումէն ետք, 1912-ին կը տպուի «Վասակ» եւ չորս տարի ետք ալ «Դատաստան» թատրերգութիւնները: Այս շրջանին՝ 1917-ին, տպուած է իր նշանաւոր պատմուածքներէն «Աւելորդը»: Երկու վիպակ՝ «Ռաշիտ» եւ «Նիկեար» յաջորդաբար լոյսին կու գան 1929-ին եւ 1930-ին: Մինչ աւելի քան տասնեակ մը պատմուածքներ իրմէ արդէն հրատարակուեր էին 1920 – 1929 թուականներուն, ինչպէս՝ «Միայն Մէկը», «Հանգստի Տանը», «Սաթօն», «Մերքէ», «Կայարանի Ակոբը» եւ շատ ուրիշներ:

Իր նշանաւոր կատակերգութիւնը՝ «Քաջ Նազար»ը, լոյս կը տեսնէ 1923-ին, որ բազմիցս բեմադրուելէ ետք Երեւանի պետական թատրոնի, Թիֆլիսի եւ Պաքուի հայկական թատրոններու մէջ, 1940-ին կ'իրականանան անոր նկարահանումն ու ցուցադրութիւնը Երեւանի թատերական սրահներէն ներս: Միւս կողմէ, վեց պատկերով «Ֆոսֆորային Շող» թատրերգութիւնը լոյս կը տեսնէ 1932-ին: Երկու տարի ետք՝ չորս արարով երգիծական «Նափոլէոն Կորկոտեան» փիեսը, 1936-ին՝ հինգ արարնոց «Կապուտան» հերոսական թատերակը: Հայ թատրերգութեան ուշագրաւ իրագործումներէն կը համարուի 1939-ին լոյս տեսած «Երկիր Հայրենի» պատմահերոսական հինգ արարնոց տրաման: Իսկ մանկագրական բերքին մաս կը կազմեն «Պույպույ Մուկիկը» (1934), «Արջուկ-Լրջուկ»ը (1944) եւ «Ծտապար»ը (1947): Անաւարտ կը մնայ «Մեսրոպ Մաշտոց» պատմական վէպը, զոր ան գրի առնել սկսած էր իր կեանքի վերջին տարիներուն:

Դեմիրճեան գոհար միտքերով բազմաթիւ էջեր ունի դարաւոր մեր մշակոյթին մասին: «Վերածնուած Ժողովրդի Դարաւոր Գրականութիւնը» խորագրեալ իր գրութենէն ահա որոշ հատուածներ. «Մեր գրական կուլտուրան վաղուց գրաւել է եղբայրակից ժողովուրդների ուշադրութիւնը: Անգա՛մ ժամանակ եղաւ, երբ Վալերի Բրիւսովը եկաւ մեզ մօտ եւ ձեռնարկեց մեր շատ խորթացած խաւերին ճանաչել տալու մեր կուլտուրան...: Շնորհիւ ռուսական կուլտուրական մտքի, մեր կուլտուրան նշանակութիւն ստացաւ մեր աչքում: Խոստովանենք այս առանց ծածկելու: Շնորհիւ կուլտուրայի մեծ գործիչ ակադեմիկ Մառի, մենք լսեցինք հանճար բառը Գրիգոր Նարեկացու մասին: Խստացած է եղել մեր սիրտը, չենք ուզեցել բարի բերան բաց անել մեր արժէքների մասին: Ազգային իսկական, ազնիւ հպարտութիւնը տեղի է տուել ստրկամտութեան, եւ մենք շատ յաճախ պայքարել ենք յանուն մեր կուլտուրայի նուաստացման եւ օտար բարեկամներն են յաճախ պաշտպանել մեզնից մեր կուլտուրան: Այդ ստրկահոգութեան վերապրուկները նոր-նոր են վերջնականապէս անհետանում մեր միջից: Մեր կուլտուրայի գնահատման եւ ցուցադրման գործը մեր գրողերիս սիրելի գործն է: Մենք պէտք է արժէքաւորենք մեր հոյակապ հին էպոսներին, մեր Գողթան երգիչներին, մեր Մեծ Լուսաւորիչ Մեսրոպ Մաշտոցին, որ մեզ տուեց գիր ու գրականութիւն. մեր փիլիսոփայ, արուեստագէտ, պատմաբան Խորենացուն, որ ստեղծեց մեր պատմութեան գիտական սիստեմը. մեր Տանթէին՝ հանճարեղ Նարեկացուն, այդ խորաթափանց միստիկին, որ փշրեց եկեղեցական սխոլաստիկան (դպրոցականութիւնը) եւ տուեց փանթէիսթական (համաստուածական) մտքի եւ աշխարհիկ ենթագիտակցութեան, աստուածանալու, տիեզերք դառնալու ընդվզումն ու տրագիկ (ողբերգական) պայքարը...»:

Դերենիկ Դեմիրճեան՝ արեւելահայ ապա խորհրդահայ գրականութեան առաջին հիմնադիրներու հոյլին մէջ, երկնախոյզ բարութեամբը իր հզօր իմացականութեան, ոսկի առէջներով հիւսեց փառապսակը Խորհրդային Հայաստանի Գրականութեան եւ Արուեստի, շատ յաճախ կուրծք դնելով խուժումին դէմ խռովիչ հալածանքներու եւ պատրանքներու Մայր Հայրենիքի մէջ. հիւսեց իր գրականութիւնը՝ ժողովուրդներու միջեւ ինտեռնացիոնալ եղբայրութան ու բարեկամութեան խոր հաւատքով, քնարաշունչ հոգիով, արուեստի անթարշամ գեղեցկութիւններ յօրինող, ճշմարտութիւններ երեւան բերող իր անհունաստեղծ սիրտով:                  

«ԾԱՂԻԿ» Գրական Ազգային հանդէս – Պէյրութ (Շար. 2 եւ ՎԵՐՋ)