ՆՈՐ
ԼՈՒՐԵՐ    ՅՈՒՇԱՏԵՏՐ     ԳԻՐՔԵՐ   ԱՐԽԻՒ   ՄԵՐ ՄԱՍԻՆ     ՆԱՄԱԿ ԽՄԲԱԳՐՈՒԹԵԱՆ  
Share on Facebook Share on Twitter Share via e-mail
80. Տարի

ԳԻՐՔ

ԱՐԽԻՒ - 02 ՄԱՅԻՍ 2020

GZKŞĞJNPZŞĞND NDBUEĞNDKŞUZ


?nğnzu cuağr ausuouğumr ets nğhti zu.uöündbumuz =uwl^ sr<njr sg ausuğ gzeauıu, şz= kşğkr ıhuüğndkrdzg şd SUĞSUĞU-z ızuwrz ub.uıuz=nf mg ağuıuğumşz= sruwz ausujuzjr fğuw^ +zluwz eğndkşusç!


Usşzumuğo cusuzumr st< :sçuüğumuösg hrır fşğueuxzuw rğ çzumuznz ub.uıuz=rz nd kşğkr ıhuüğndkşuz!

 SUĞSUĞU



    Ausuwzuhuımşğ

UĞŞDG IŞİZŞL

Sş,z Çğrıuzrnw Fuğvuhşıg^ nğ ?nğnzu arduzendkşzt euğsuzndu, nd rğ ünğ,rz fşğueuğqu, t^ giud nğ Uzülrnw st< s+ı +ğtz sr<njuxndszşğg udşlr hrır kndlzuz! {Muğ,şi yuhndprr sg st<tz uzjuz= nd uğşdg ışizşl imiuz=´ giud uz!

Uğşdg ışizş"l!

N"f ürıt =uzrzşğ^ nğnz= rğşzj uzuğşd ındzşğndz st< çuzıuğmndşjuz^ ?nğnzu ausuouğumr bznğard uzeğueuğquz kt nğ=u"z üşpşjrm tğ uğşdg ışizşlg! Ausuouğumr wuwızndkrdzg öndüuerhşjud üuğzuz^ endğig uğşd muğ^ Suwğ Çzndkrdzg rğ usşzuüşpşjrm ,uprmzşğg çuju, tğ şd muğ,şi suğermg mg ağudrğtğ ynpnj nd eubı şllşlnd^ çuwj suğermg ındzg mg ziıtrz^ nğnfaşışd endğig ?nğnzu cuağg muğ!

Uğşdg ışizşl! R"zv şğ<uzmndkrdz!

Çuwj uğşdg ışizşlz ul vtğ çudşğ! Ziırl yum işzşumrz huındauzrz ux<şd nd endği zuwrl% ışizşlnd ausuğ uğşdg! Mg çudt#ğ! R#zvhti ınmul endği şllşlnd^ uğşdrz st< ziışlnd^ uğşdg zşğbzvşlnd nd uğşdndz <şğsndkrdzg öüulnd ynğqndkşuz!

Uimt uxu< kşğşdi uwz=uz çndxz yuyu= sg vndztrz= ynpnj şllşlnd^ çuwj arsu ndzrz=! Uğürlndu,g srbı ausnf nd çupqulr t! ?nğnzuwr ausuouğumg sşğ qşx=tz uxud sşğ uwi ıuğnduz üuğndzg^ kşğşdi hrır uxzt zuşd sşğ uwi ıuğnduz usuxg^ uwirz=z sşğ uğşdg^ uğşdrz nimrz nd <şğsndkrdzg! Rzv nğ ul gzşz=^ şğçş= hrır vmuğşzuz= fşğubuarl uwz rzv nğ mnğizjndjrz=! Stm s.kuğndkrdz kşğşdi mğzuz= wuxu< =bşl! ?nğnzuwr bznğard wrbşjrz= kt nğ=u"z mg irğşz= uğşdg!


ŞĞTMNDUZ INDŞULZŞĞG

Şğtm ul Kndğ=rnw st< 84 anür mşuz=g mnğizjndj öna şğkulnf ?nğnzu cuağr ausuouğumrz! Stm +ğ uxu< 93 anür suauju, tğ! Srzvşd uwi+ğ Kndğ=rnw st< suauju,zşğndz krdg auiud 3$258-r! ?rv vt^ çuwj şkt çupeuındr Şdğnhuwr şd USZ-r st< ustz +ğ suauju,zşğnd krdrz aşı^ muğşlr t ndğu.uzul nğ ındşulzşğg ünzt ethr udşlr ütb vşz şğkuğ! 2$188 znğ arduze uğquzuüğndşjud^ uınğ yn.uğtz 4$922 arduze euğsuzndşjud!

Muimu, vmuw nğ ethr lud uwi üzuj=g udşlr ndcşp nd udşlr uğsuıumuz hrır glluw şkt şğmğr çnlnğ çzumrvzşğg ıuxujr+ğtz wuğüşz huauz<ndu, sr<njuxndszşğg nd ındzg szuz^ endğiz ul wuğüşz rğuğnd sr<şd aşxudnğndkrdz huaşlnd imöçndz=g! Çuwj^ şkt hrır auduıuz= aşxuışirlr muwuzzşğtz ustz +ğ jnwj ığndu, huımşğzşğndz^ uxşdındğr .uzndkzşğnd nd çuz<uğufufuouxzşğnd^ hıpufuouxzşğnd mus çuj+kşuw bndmuzşğnd st< suğerm mg .xzndrz =nf =nfr nd mg snxzuz ?nğnzuz!

Suğerm mg .xzndrz bndmuzşğnd st< nd mg snxzuz ?nğnzuz! Nd ub.uğar ustz mnpst mg auizrz sşğk ndğu.ujndjrv^ sşğk ul fu.uöend lndğşğ! Nsuz= mg .+irz ?nğnzuwr znğ nd udşlr fıuzüudnğ ışiumzşğnd suirz^ nsuz= mg .+irz üulr= şğmğnğe^ znwzrim şğğnğe ulr=r sg suirz^ nsuz= mg hzeşz kt uwi ausuouğumg şğmnd ıuğr mğzuw buğndzumndrl şd ıumudrz buı çuz! Ustz +ğ muznzudnğ mşğhnf nd şğmuğ cusşğ sırm gzş#l uwi bynkşjndjrv lndğşğg^ kt nv sırm vgzşl öuznz= nd ünauzul sruwz arszumuz ındşulzşğnf! Çuwj^ rzvhti srbı mg mğmzndr^ ani suğenj mşuz=g .zeğnw uxuğmuw t^ ndiır ürızulz nd öünwb gllulg huğıumuzndkrdz sgz t n_v sruwz işyumuz uzqrz zmuısusç^ uwl uzsr<umuz bğ<uzumrz nd usçnp< ub.uğarz zmuısusç! Uwi huwsuzzşğndz st< ustz suğe htı= t +üzumuz glluw şğmrğg fuğnp rb.uzndkrdzzşğndz! Çuwj muğü sg şğmrğzşğnd st< ausuouğumr ets wuwıuğuğndu, sr<njuxndszşğtz nd =uğuzkrzuwtz ecünazşğ muz! Şğtm Usşğrmuwr^ Azemuiıuzr şd uwl şğmrğzşğnd st< çuösndkrdzzşğ çnpn=r jnwjşğ gğrz =zzueuışlnf muxufuğndkrdzzşğnd mnpst ünğ,ueğndu, =uğuzkrzuzşğz nd uğüşl=zşğg!


KNDĞ?RNW *CUZEUMNDKRDZZŞĞG

?nğnzu cuağr ausuouğumr uwi +ğşğndz Kndğ=ru ndbueğndkrdz üğudşj zuşd öuzuöuz şğmrğzşğnd çşğu, rğ +üzndkşusç! Kndğ=ru ?nğnzuwr ets huw=uğr uxnp<umuz muösu,zşğnd^ ersumzşğnd nd uwl zrdkşğnd +cuzeumndkrdzzşğ m'gzt Şdğnhuwr nd USZ-r! Uwi suirz aşıu=ğ=ğumuz lndğşğ ul mg ağuıuğumndrz! *ğrzum% Şdğnhuwr nd USZ-r susndlrz st< Kndğ=rnw suirz ünfuiuz=nf .+indşjud^ huısndşjud nğ Kndğ=ru çcbmumuz zrdkşğ mg pğmt! Xnwkgğö ünğ,umulndkrdzg wuwızşj kt ndbueğndkşusç mg aşışdr Kndğ=rnw öuğüujndszşğndz^ ünfşj Kndğ=ruz nd üğşj nğ ?nğnzuz sruizumuzndkrdz iışp,şj şğmrğzşğnd sr<şd!

İumuwz ecünazşğ ul muz! (ğuziuwr st< ,uwğuwşp qu.umnpsşuz pşmufuğ Cuz Lndr Stltzbnz giud nğ Kndğ=ru (ğuziuwrz +üzşj 40 auöuğ ersum nd 1000 hubıhuz buhrm rçğ zndtğ pğmşlnf! {Zu.uüua Su=ğnz uwi=uz hrır r<şjzt#ğ sşğ fuğmg´ giud uz^ yn.uzum bznğaumulndkrdz wuwızşlnd Kndğ=rnw!


SUWRİ STMZ UL UZJUD

Şğtm Suwri Stm tğ^ nsuzj ausuğ üuğzuz nd üşpşjrm uhğndsr +ğ^ nsuzj ausuğ ul ub.uıudnğumuz rğudndz=zşğg nd huauz<uırğndkrdzzşğg wuğüşlnd +ğ! Iuğrzşğt r fşğ ul Suwri Stmg euğqu, t Ku=irsr ağuhuğumr fğuw ıuğrzşğ uxu< huıuau, .uxzumndkrdzzşğnd nd suaşğnd wrbuıumndkşuz +ğ! ?nğnzu cuağr ausuouğumz rim vmğjud uğüşl= gllul nğ çuzndnğumuz muösumşğhndkrdzzşğ nd At-It-Ytjr şğşiyn.uzzşğ şğtm^ aumuxum ynpnj şllşlnd uğüşl=rz^ ,upmşhium öşışpşz Ku=irsr wndbuğquzrz ux<şd!

Şğtm Suwri stm tğ! Işizşz= kt uwi usrig rzvş#ğ hrır çşğt mus rzvş#ğ hrır ıuzr!


X$



YUİIUÇUZ İRSNZ VT?TS EUI ÇUJUD

SNDĞUI T*FRDVR ETS

Usşğrmşuz bnf ub.uğar auwuöür uiıp ?rs ?uğıubşuz nğ srlrnzudnğ aşışdnğezşğ ndzr gzmşğuwrz juzjşğnd st<^ 1915r eth=şğnd 105ğe ıuğşlrjrz uxkrd üğuxnds gğu, tğ Rzikumğusr rğ hubı+zumuz t<rz fğuw! ?uğıubşuz^ nğnd aşışdnğezşğnd sr<şd muz zuşd kndğ= yny-uiıpşğ nd gzmşğuwrz stıruwr {)tznstz´zşğ^ auwanwndkrdzzşğnf nd lndıuz=zşğnf lşjndz {huıui.uz´zşğ üğu, trz uwe üğuxndszşğnd ıum! ?uğıubşuzr üğuxndszşğg şdi jşpuhubındkşuz eğişdnğnds zmuındu, trz Rzikumğusr huıui.uzuınd suğszr mnpst şd aşxujndu, trz wuwızr uiıpr t<tz! Çuwj mrğ=şğg vtrz auzeuğıu,! Gzmşğuwrz stıruwr kndğ= {)tznstz´ Sndğuı T+frdv ?uğıubşuzr uzqrz st< ,uzğ .+i=şğ ndppu, tğ çnlnğ auwşğndz% rz= şdi rğ muğürz eğişdnğşlnf jşpuhubındkşuz nd uwluışujndkşuz ,uwğuwşp eğişdnğndszşğ!

Sndğuı T+frdvr mnpst auwşğnd ndppşul ,uzğ sşpueğuz=zşğg uzhuıui.uz vszujrz! Htw+plndr Kupuwrz :nğandğer Uışzuhşı Yuiıuçuz İrsnz Vt=ts 28 Uhğrlrz ersnds muıuğşj Rikuzhndlr Auzğuhşıumuz Euıu.uöndkşuz s+ı nd euı çujud T+frdvr ets!

Şğtm uwi ktsuwr bndğ< .+işjuz= İrsnz Vt=tsr aşı nğ wuwızşj kt rz= euı çuju, t uzauıumuz auzüusuz=nf! Rğşz ausuğ uzgzendzşlr t Sndğuı T+frdvr mnpst gzmşğuwrz juzjr st< +üıuıtğşğndz aşı çuczndu, ışiuşğrög^ ndğ auwşğnd ets uışlndkrdz mg üğüxndr şd ,uzğ sşpueğuz=zşğ muz! {Şi uzqzuhti euı çuju, şs şd uwi auzüğnduzrz vşs ndöşğ sşğ ausuwz=tz nğşdt muxnwj .uxzşl uwi ünğ,rz´^ giud yuiıuçuzg!

Srzv uwe iumuwz^ znwz Sndğuı T+frdv sşpuzvndsr nd zşğnpndkşuz ışiuşğrö sgz ul ağuhuğumşj^ uwi uzüus zşğnpndkrdz .zeğşlnf usçnp< auw ausuwz=tz^ rğ auw çuğşmuszşğtz nd ausuwz auwndkşztz^ wuwızşlnf zuşd nğ rğ .+i=şğg ndppndu, trz sruwz ?uğıubşuztz nğ {çuğçuğni kndğ=şğ´ uznduzu, tğ *isuzjrzşğndz! R"zv sşp= nğ .+i=şğg çzud ausnörv vşz!


{SŞĞ AUWŞĞ´ :NDSÇR UZEUSZŞĞG *ÜZNDKŞUZ

QŞX? M'ŞĞMUĞŞZ MUĞR?UDNĞ GZIUZR?ZŞĞND


?nfrı-19 ausuouğumg ıumzndfğuw gğu, t usçnp< şğmrğg^ zuşd sşğ ausuwz=g^ =uzr nğ zrdkumuz uzqmndkrdzzşğg ülnd. çuğqğujndju, şz muğr=udnğ çuösukrd gzıuzr=zşğt zşği! Ö+ğumjumuz ünğ,ndztndkşuz ,rğtz zşği^ sşğ ausuwz=tz 20-25 anürznj musudnğ .ndsç sg ünğ,r l,ndşjud {Znğ Auwşğ´ uznduz ıum! :ndsçr uzeuszşğg rğşzj bğ<uzumzşğtz^ sşğqudnğzşğtz mus ,uz+kzşğtz ışpşmuzulnf^ huığuiışjrz +üzndkşuz muğ+ı 500 gzıuzr=zşğnd juzm sg! :ndsçrz mnpst Öuımnduw ı+ztz uxu< huğtzr +üzndkşuz uğmpşğ çuczndşjuz uwi gzıuzr=zşğndz! Arsu juzmg udşlr gzeuğqumndu, t nd auiu, t s+ıudnğuhti 1000 anürr! *üzndkrdzzşğg mg ığusueğndrz Suwğ ?upu=uhşındkşuz şd .ndsç sg çuğşğuğzşğnd mnpst^ nğnzjst buışğ vşz ndöşğ nğ rğşzj uzndzg wuwıuğuğndr!

:ndsçrz sş,uhti +üzumuz mg auzeriuzuw Rikuzhndlr Suwğ ?upu=uhşındkrdzg^ nğ vnğ huğtzuskşğ= ndpuğmşj muğr=udnğzşğndz çuczşlnd ausuğ!

23 Uhğrlr Suzmuzj ı+zg znwzhti wuımuzbumuz euğqud {Sşğ auwşğ´ .ndsçrz bznğard! Suwğ ?upu=uhşındkrdzg euğqşul zndtğzşğ ndztğ suzndmzşğndz ausuğ^ uzndbşptzzşğ^ ürğ=şğ^ Huığruğ=uğuzr mnpst% {Uiındu,ubndzv´ çuczndşjuz şğu.uzşğndz! :ndsçr ünğ,ndztndkşuz uxu<zuaşğkndkrdzzşğnd suirz sşör çujuığndkrdzzşğ ındud Şbrlürdpr İ$ İışyuzni şmşpşjdnw Kupuwrz :nğandğer^ zuşd {Sşğ auwşğ´ .ndsçr uzeus uıuszuçnwc I+=k$ Uğu-Tğ+l Vgzuğ! Uz giud nğ Suzmuzj ı+zr +ğg sşğ ausuwz=r suzndmzşğz nd huıuzrzşğz ul muğo ışiuşğrözşğnf nd şlnwkzşğnf rğşzj suizumjndkrdzg çşğrz auiuğumuj buğcndsrz!

Nğhti şğmğnğe =uwl^ {Sşğ Auwşğ´g mg ,ğuüğşz uwi uzüus +ouxşptzr nd su=ğndkşuz ,uxuwnp uwl huğuüuzşğnd +üzndkrdz ığusueğşl muğr=udnğzşğnd^ nğnzj krdg çuğqğuju, t s+ıudnğuhti 1000r!

Ünğ,ndztndkşuz uxu<zuaşğkndkrdzzşğtz t {Şpçuwğumuz gzıuzr=´ uzndz uğbudg^ nğnd bznğard gzeauzğuhti sişptz nd mukzşptz mg pğmndr +üzndkşuz muğ+ı sşğ ausuwz=uwrzzşğndz! {Sşğ auwşğ´ .ndsçg sr<znğe mg auzeriuzuw uwz gzıuzr=zşğndz^ nğnz= m'ndöşz +üzndkrdz ığusueğşl uwi ,ğuüğnf! Uznzj mndıuz ausuhuıui.uz gzmşğndkrdzzşğnd eğusuızuwrz aubrdzşğg^ ündsuğg wuzqzşlt şı= mg aşxuquwzşz rğşzj aşı ausuünğ,umjnp uwe gzmşğndkrdzzşğndz nd mndıuz muğr=udnğzşğnd auijtzşğg! Ndğu.ulr t nğ uğetz rim 150 gzıuzr=zşğ yuyu= wuwızu, şz +üzndkrdz ığusueğşlnd {Şpçuwğumuz gzıuzr=´ buğcndsr ü,nf!

I+=k$ Uğu-Tğ+l Vgzuğ wuwızşj nğ szuwndz muhr st< şz Huığruğ=uğuzr aşı^ mg ,ğuüğşz wuxu<rmuwrz^ şğç ausuouğumr fıuzüg wupkuauğndr^ Huığruğ=uğuzr mus Auwmumuz Fuüg)zşğnd Srndkşuz şğer=rz ıum auiıuışl {Oüzucusuwrz rğufroumr suğsrz´ sg^ nğhtiör uwihrir uğıumuğü uxrkzşğnf buı bndı ausu.sçndrz nd ünğ,r l,ndrz! {Uwihrir suğszr sg htı= ndzrz=^ nğnfaşışd mğzuz çzumuz uptızşğ ul huıuarl! Şkt zu.uhti obeu, glluz= muğr=udnğ gzıuzr=zşğg^ mğzuz= bndı ö+ğubuğcr uzjzrl nd ausumuğüşl ub.uıuz=g^ ustz suğe ürızuw kt r#zv hrır gzt nd rzvht#i hrır ub.uır´^ huısşj sşğ öğndjumrjg^ uwi uxrknf bznğaumulndkrdz wuwızşlnf Suwğ ?upu=uhşı T=ğts Rsus+plndrz^ nğ sş,uhti ö+ğumjşjud rğşzj nd şğmğnğe auzüğnduznf euğqşul huğtzr +üzndkrdz hrır ığusueğt rğşzj .ndsçrz!

MUSUDNĞ IRMRZZŞĞND :NDSÇG

ÜZUAUIUZ?R UĞCUZR UB:UIUZ? MG IUZR

Rzvhti +ğrz üğu, trz=^ ausuouğumr huıouxnf sşğ ausuwz=r şğtj işğndzeg iırhnpuçuğ ındzg mg szuw! Huığruğ= A+ğ uxu<znğendkşusç s+ıudnğuhti usri sg uxu< imiu, tğ {Aşxuquwzuwrz +cuzeumndkşuz u<umjndkrdz´ muğüu.+inf uğbud sg! S+ıudnğuhti 25 musudnğ mrzşğ ünğ,r l,ndu, trz uwi ndppndkşusç nd imiu, trz muh auiıuışl aşxuquwzr sr<njud^ öüujzşl ıulnd ausuğ nğ sşğ şğtj susrm-huhrmzşğg uxuzqrzz vşz uwi +ğşğndz şd Huığruğ=umuz Uknxg huığuiı t uğaşiıufuğc+ğtz mğ+zumuz nd çuğnwumuz +cuzeumndkrdz muıuğşl rğşzj!

Şğtm şğşmnwşuz uwi ,uxuwndkşuz suirz .+işjuz= musudnğ mrzşğnd .ndsçtz Irmrz Üuğstz İuğr aşı şd =uzr sg auğjndszşğ ndppşjrz= rğşz% ub.uıuz=r çznwkr^ şğtj işğndzer zşpndkrdzzşğnd şd .zerğzşğnd suirz!

Irmrz Üuğstz huısşj nğ rzvhti çnlnğg^ auw ausuwz=r şğtj işğndzez ul ausuouğumr aşışduz=nf iırhndşjud çuzıuğmndrl ındzşğnd st<! {Huığruğ= A+ğ uxu<uğmnf muösşjrz= aşxuquwzuwrz u<umjndkşuz .ndsç sg nd =iuz musudnğ mrzşğnf ünğ,r l,ndşjuz=^ nğhtiör aşıu=ğ=ğndrz= uznzj ux+ğşuwnf! Uxu<rz yndlrz ,uxuwndkrdzg imiud 170 aşxuquwzuwrz krdnf! Uznz= nğnz= mg yuyu=trz +üındrl uwi ,uxuwndkşztz^ rğşzj uzndz-sumuzndzg şd aşxuquwzr krdg uğquzuüğşl ındrz rğşzj kupr şmşpşjrzşğnd =uğındpuğndkrdzzşğndz s+ı! İmiuz= aşxuquwzşl nd .+irl 65 şd uxudşl çuğqğ ıuğr= ndzşjnp uzqşğndz aşı´^ giud uz!


\ Rzvhrir# şıeuğqzşğ ndzşjuz^ nğn#z= şz şğtj işğndzer ausuğ uxu<zuaşğkndkrdzzşğg% ausuouğumr uwi +ğşğndz!

Sşğ öğndjumrjg giud nğ gzeauzndğ uxsusç .+iumrjzşğg üna szujrz uwi ,uxuwndkşztz! {Uznzj fiıuandkrdz zşğbzvşlnd ausuğ sşğ .+iumjndkrdzg imiuz= auwşğtznf^ yn.uzjşjrz= Usşz$ İ$ Huığruğ= A+ğ up+k=zşğg^ aşıu=ğ=ğndşjuz= kt rzvht#i m'uzjgzşz ausuouğumr bğ<uzg´^ giud Irmrz Üuğstz İuğ^ udşljzşlnf nğ uwn_^ ktşd şğtj işğndzer uwe suğermg ındztz vşz şllşğ^ çuwj yux= mndıuz Uiınd,nw^ uznzj anüşfroumg^ ığusueğndkrdzg lud t! Öğnwjzşğtz obeşjrz= nğ ndzrz= uzqşğ^ nğnz= zrdkumuz zşpndkrdzzşğt mg ıuxuhrz^ aşışduçuğ sr<znğe auzeriujuz= muğr=udnğzşğndz nd uhuanfşjrz= nğ uznz= huğtzr +üzndkrdz iıuzuz!


\ Rzvht#i mg obeşz şğtj uzqşğnd aşı .+iumjndkşuz ktsuz nd öğnwjr üzuj=g!

Üuğstz İuğ giud nğ rğşz= öünwb trz suzudu_ze uxu<rz öğnwjr gzkuj=rz! Vtrz ndöşğ uzauzügiındkrdz huıouxşl! Auwşğtznf imişlt şı= .+iumjndkşuz^ fiıuandkrdz mg zşğbzvşz ersujrzrz^ wşınw ersujrzr .+iumjndkşuz ausuquwz^ öğnwjg mg yn.trz kğ=şğtzr mus mg buğndzumtrz auwşğtznf! {Şpuz susrmzşğ^ nğnz= up+k= ndöşjrz sşöst^ nğnfaşışd =ğnzr= arduzendkrdzzşğt mg ıuxuhtrz mus ıuğr=r aşı .uçndu, uzauzüiındkrdzzşğ muwrz rğşzj uxnp<umuz froumrz st<! İmiuz= 170 anürr aşı öğnwjnf^ arsu uwe krdg çuğqğuju, t 295r! Ustz +ğ u_l udşlr buıjuz^ sşz= ul ndğu.ujuz=´^ huısşj sşğ öğndjumrjg! Gzeü,şj zuşd nğ rğşzj fğuw ul çuğşğuğ uöeşjndkrdz ndzşjud uwi ,uxuwndkrdzg nd rğşzj +ğz ul udşlr rsuiıulrj euğqud uwi bğ<uzrz! Sşğ ıuğşjzşğg buı ndğu. şz nğ Huığruğ= Auwğg mg aşıu=ğ=ğndr rğşzj nğhrindkşusç^ .zeğşjrz nğ sşz= ul sşğ muğürz rğşzj şğu.ıuürındkrdzg yn.uzjtrz= İuaum Ç$ Huığruğ=rz! Üna şz zuşd nğ Huığruğ=uğuzg Ersuışığ-r t<rz fğuw ağuıuğumndu, huıüuszşğnf nd ndpşğqzşğnf mg lşjzt rğşzj mşuz=r anüşdnğ huğuhndkrdzg!


\ Buçukumuz r#zv wuou.umuzndkşusç mg .+irz!

Buçukumuz şğmnd uzüus mg aşxuquwzşz uwz ıuğşjzşğndz^ nğnz= uxuzqrzz şz^ rim uznzj^ nğnz= suğe ndzrz rğşzj =nf mus gzıuzr=zşğnd aşı m'uhğrz mg aşxuquwzşz buçukg uzüus sg! Auğmud nğ şpu, şz eth=şğ^ şğç uxu<rz öğnwjtz şı= ersujrzg bznğaumulndkrdz wuwızu, t aşıu=ğ=ğndkşuz ausuğ nd giu, nğ nğşdt muğr= vndzrz^ vşz ndöşğ nğ öğnwjg buğndzumumuz glluw! Uwz uışz öğnwjzşğg vşz buğndzumndrğ!


\ Rzvhrir# znğ öuğüujndszşğ muz rğşzj ,uxuwndkşuz st<!

Irmrz Üuğstz giud nğ nğhti şğmğnğe =uwl uwi +ğşğndz ,uxuwndkşuz şğmğnğe yndlrz imiu, şz nd mg .+irz zuşd 45-65 ıuğşmuzzşğnd aşı^ nğnzj krdg auiu, t 156r! :nğaşjuz= nğ çuğnwumuz ö+ğumjndkşuz htı= ndzrz zuşd uwe suğerm ul^ nğnfaşışd uznzjst buışğ uwi bğ<uzrz ecnduğndkrdzzşğ ndzrz^ uxcusuçuğ ünğ,r vşz şğkuğ^ iırhndu, şz rğşzj ndişğnd fğuw uxzşl znğ .zerğzşğ!


\ Rzvht#i mg ausumuğüşz rğşzj ünğ,ndztndkrdzg!

Sşğ .+iumrjg zbşj nğ musudnğ ırmrzzşğg ıuğçşğ kupşğnd st< m'uhğrz^ çuwj wu<npşjuz ausumuğüşl ub.uıuz=g! {Jğndu, şz= Şbrlürdpr^ Üuıgürdpr^ İmrdıuğr^ Hu=gğürdpr^ (tğrürdpr st<^ çuwj uxuzj =nf =nfr üulnd^ mğjuz= muösumşğhndrl^ FukiUyyr .ndsç muösşjrz=^ uwi ,uxuwndkrdzg sşör ul ünandzumndkrdz huıouxşj^ ausuwz=uwrz srndkşuz şd ö+ğumjndkşuz uxrk auzeriujud´^ gzeü,şj uz!


\ R#zv mg kşlueğt uwi bğ<uzg!

Irmrz Üuğstzr .+i=şğnf^ ausuouğumr uwi +ğşğg uxrk iışp,şjrz nğ suğerm mşğhnf sg uğcşdnğndszşğ gzşz! {Ürıt= muğ,şi kt auimjuz= nğ mşuz=g buı uğuü m'uzjztğ^ ışium sg xnhnkr fşğu,ndu, trz=^ çuwj uwi bğ<uzg uxrk gz,uwşj nğ sşz= sşör sırm gzşz=^ sşğ gzıuzr=rz aşı cusuzum uzjgzşz=^ aşxuquwznf .+irz= rğuğnd aşı^ muh auiıuışz= şğmuğ uışz v.+iu, uzqşğndz aşı^ öüuz= nğ srzum vşz= uwi mşuz=rz st<! ?nğnzuwr ausuouğumg ynğqndkrdz sg şpud sşğ çnlnğrz ausuğ! Sşz= Uiınd,nw yuxuçuznp uöü sg şpu, şz= nd uwi öğnwjzşğnd gzkuj=rz öüujrz= nğ ustz suğe ıuğçşğ mşğhnf m'uhğr rğ zşpndkrdzzşğg^ suğerm şpu,zşğg mg sşmzuçuztrz n_v kt ub.uğarm^ uwl anüşdnğ ışiuzmrdztz´^ gzeü,şj Irmrz Üuğstz nd uwi +ğşğndz anüşmuz mnğnf nd lud ığusueğndkrdz supkşj çnlnğrz!


KNDĞ?RNW {MUĞSRĞ SUARM´G *ÜZNDKŞUZ UĞMPŞĞ

 WUZQZŞJ SŞĞ AUSUWZ?TZ 100 MUĞR?UDNĞZŞĞND


Kndğ=rnw {Muğsrğ suarm´ muösumşğhndkrdzg ausuouğumr uwi bğ<uzrz +üzndkşuz qşx= şğmuğşj zuşd sşğ ausuwz=tz muğr=udnğzşğnd şd huğtzr uğmpşğ wuzqzşj Huığruğ=uğuzrz^ çub.şlnd ausuğ! {Muğsrğ suarm´r fuğvndkşuz uzeus Tğouz Kuz giud nğ rğşz= m'ub.uırz uxuzj .ırğ ezşlnd mğ+z=r nd uöüuwrz huımuzşlrndkşuz sr<şd^ rğşzj zhuıumz t auizrl uzuhuanf çnlnğ gzıuzr=zşğndz şd suğenj! {Sşz= huğtzr +üzndkrdz wuzqzşjrz= zuşd sşğ auw auwğşzumrj =nwğ-şpçuwğzşğndz^ uznzj nğnz= 65 ıuğşmuztz çuğqğ ıuğr= ndzrz nd vşz mğzuğ ındztz şllşl´^ giud uz!


NĞN#DZ MG HUIMUZTRZ ZUÖRLLR BĞ>UZR ST> WUWIZUÇŞĞNDU; AUWMUMUZ ÜŞĞŞÖSUZU?UĞŞĞG

?uzr sg +ğ uxu< aupnğeu, trz= nğ Uwıgz zuauzür Zuörllr bğ<uzrz st<^ =upu=uwrz uwürr brzndkşuz gzkuj=rz^ çuzndnğzşğ anpg ynğşlnd gzkuj=rz wuwızuçşğu, trz auwmumuz üşğşösuzu=uğşğ! Üşğşösuzu=uğşğg uzsr<uhti ışpuyn.ndu, trz =upu=uwrz kuzüuğuz^ ndğ suizuütızşğ fşğ,uzu, şz üşğşösuzu=uğşğnd fğuwr üğndkrdzg! Wuwızr euğqu, t nğ üşğşösuzu=uğşğtz stmg hg muıhuztğ Snfiti uzndznf ?uauzuwr sg^ nğ fu.ouzu, tğ 1660 kndumuzrz^ rim srdig uznğ şğtjmzn<% Şhğu=iruwrz^ suauju, 1669rz!

Üşğşösuzu=uğşğnd fğuw uğquzuüğndu, t aşışdşulg$ {Uwiışp mg üızndr Wnfityr nğer% =uauzuw Snfitir üşğşösuzg´! Suanduz kndumuzg 1108 t% auwmumuz +ğujnwjnf^ nğ mg ausgzmzr 1660rz!

{Uwiışp mg üızndr Suğırğni =uauzuwr mzn<% Şhğu=iruwr üşğşösuzg! Uz mg .+ir Uiınd,nw npnğsndkşuz suirz şd mg wrbt Uiınd,nw uxuıuqşxzndkrdzg! Uz yğmndkrdz mg auwjt şd ürbşğnduz cusndz mg .zeğt auduıujşulr ö+ğujndsg! Uiınd,nw ünğ,şğg sş, şz şd uznğ üupızr=zşğg .nğ şz şd Uiındu, t rs +üzumuzg´!

Şhğu=iruwr suanduz ıuğşkrdg^ giı auwmumuz +ğujnwjr 1117 t^ nğ mg ausuhuıui.uzt 1669rz!


Lrçuzuzşuz şd sr<uöüuwrz +ğu*ĞNDUZ AŞI - 18

UB:UĞAG ŞD SŞZ?% SŞĞ ÇUÖNDS ANÜŞĞNF-JUDŞĞNF

Üğşj WUMNÇ IRDZŞUWŞUZürğ - wuındm {Suğsuğu´ +ğukşğkrz


Այսօր՝ 2 Մայիս 2020, ուղիղ 120 տարի անցաւ այն թուականէն, երբ 2 Մայիս 1900-ին, համայն հայութիւնը մասնաւորապէս եւ գեղանկարչական աշխարհը ընդհանրապէս, կորսնցուցին համաշխարհային չափանիշով իրենց 83-ամեայ տիտանը՝ ծովանկարիչ Յովհաննէս Այվազովսքին (1817-1900, աւազանի անունով՝ Գէորգ Այվազեանի որդի Յովհաննէս): Ուղեղային արիւնախրումի հետեւանքով կը վախճանէր աշխարհահռչակ հայազգի ծովանկարիչը, եւ Խրիմի ողջ Թէոդոսիան՝ իր ծննդավայր քաղաքը, Հայոց Ս. Սարգիս եկեղեցիէն զինուորական մեծ շուքով կատարուած յուղարկաւորութեամբ մը, յաւիտենական փառքի պատուանդանին կ'արժանացնէր հանճարեղ Յովհաննէս Այվազովսքին:

Այդ տխրատխուր թուականէն ի վեր, Խրիմի թերակղզիի Թէոդոսիա նաւահանգիստը՝ որուն առջեւէն ծովուն մոլեգնադղորդ փրփուրները անդուլ կը զարնուէին մերձակայ յաղթաժեռ խարակներուն ու իրենց կը կանչէին ներշնչաքի ժամերը Այվազովսքիին, դեռ կը հառաչե՜ն իրենց որբութիւնն ու ամայքը, եւ անվհա՜տ կը կանչեն իրենց գլխուն վերեւ ոսկեհուռ լալամայր լուսինը, որուն 120-ամեայ համբերասպառ յուզմունքի սափորէն վար թորացող արցունքները կայլակ առ կայլակ կը կը խառնուին ծովուն կատաղի կոհակներուն ու ալիքներուն...:

Ապրելով ռուսական կայսրութեան տիրապետութեան տակ կամ ռուս միջավայրի մէջ, Այվազեան մականունին հայերէնը զիջած է ռուսակերտ վերջաւորութեամբ Այվազովսքի մականունին: Այն միջավայրին, որուն ծովուն ու բնութեան, երկինքին ու լուսինին հետ իր մենախօսութիւնը յետագային իրեն պիտի բերէին համաշխարհային համբաւ, առանց կարենալ պարտկելու իր Հայկեան Հանճարին ճառագայթումները, իր հայ ծնողներէն (հայրը՝ Գէորգ, Գէորգ Հայազովսքի, ապագային՝ Կոստանդին, մայրը՝ Հռիփսիմէ) հայկականութեամբ շնչաւորուած ըլլալու, հայեցի դաստիրակութեամբ թրծուած ըլլալու իրողութիւնը:    

Եւ այսօր, Թէոդոսիա նաւահանգիստին պէս կը հեծեծե՜ն աշխարհի գրեթէ բոլոր նաւահանգիստները, բիւրաւոր քաղաքներն ու աւանները. քաղաքակրթութեան բիւրաւոր ոստաններ կու լան իրենց ամայքը ահագնատեսիլ, որոնք կը տուայտին Քորոնայի գեհեններուն ու գալիքի անորոշութեան տիղմին մէջ. կը խարխափին համաճարակին հաւանական պարտութեան ու յաղթական երթին միջեւ լուրերով: Իսկ երէկ ուշ գիշերին, նախագահ Տանըլտ Թրամփ մամլոյ ասուլիս մը տալով ի լուր աշխարհին յայտարարեց, թէ իր երկիրը սկսած է պատրաստել Քորոնայի դէմ յուսատու դեղը, խոստանալով շուրջ մէկ միլիոն դեղահատ ձրի բաժնել հիւանդներուն: Յայտնենք, թէ աշխարհի մէջ այդ ժահրով վարակուածներուն թիւը ցարդ գլած է 3.300.000ը, իսկ մահացածներու թիւը կը մօտենայ 235.000-ի: Լիբանանի ժամով այսօր առաւօտեան ժամը 7:00-ի դրութեամբ, ԱՄՆի մէջ վարակուածներուն թիւն է 1.131.452, մահացածներուն թիւը՝ 65.776: Նոյն յարաբերականութեամբ Լիբանանի մէջ՝ 729 եւ 24, Հայաստանի մէջ՝ 2.148 եւ 33: Խօսելով Լիբանանի մասին, երէկ՝ «Աշխատաւորներու Օր»ուան առիթով, երբ կառավարական պատասխանատուներ տնտեսական բարենպաստ պայմաններով Լիբանան մը կերտելու յոյսեր կը շռայլէին ժողովուրդին, երկրի տարածքին ցոյցերն ու ոստիկանութեան հետ բախումները շարունակուեցան  երկրի բազմաթիւ շրջաններու մէջ: Վարչապետ Հասսան Տիապ երկիրը դուրս բերելու համար տնտեսական ծանր ճգնաժամէն, երէկ պաշտօնապէս նամակով մը դիմեց օժանդակութիւն ստանալու միջազգային դրամական ֆոնտէն, որ խոստացաւ նախ սերտել, ապա պատասխանել կառավարութեան:          

Յիրաւի, Յովհաննէս Այվազեան կամ Օհաննէս Այվազեան, ամբողջ յուզաշխարհ մը յաւերժացուց՝ ծովու ալիքներու խորհուրդէն դուրս բերուած բիւրաւոր բրաբիոններով, անոնց բազմագունեան ու անանց ստուերախաղերուն մէջէն Անհունին երգը վրձնի վարպետութեամբ ու Աստուծո՛յ ձայնով մեզի կարկառելով: Միեւնոյն ատեն ի՛նք ալ միաձուլուած կատաղանքին մէջ կոհակներուն վեհըմբոստ՝ ան կտաւ առ կտաւ կարկառեց մեզի իր անմահ գործերը, անոնց մէջ դրած իր քանքարափայլ իմաստութիւնը տիեզերագնայ: «Նոյը Կ'իջնէ Արարատ Լեռէն», «Պայրընի Այցը Մխիթարեաններուն՝ Ս. Ղազար Կղզի», «Հայ Ժողովուրդին Մկրտութիւնը», «Հայերու Ջարդը Տրապիզոնի Մէջ, 1895-ին», «Խրիմեան Հայրիկը Էջմիածնի Շրջակայքը», «Հայ Մարտիկի Երդումը», «Թրքական Նաւերը Մարմարա Ծով Կը Թափեն Հայերը» եւ աւելի քան 6000 նկարներ հաշուող մեծարժէք ժառանգութիւն մը, ան կտակեց համաշխարհային գեղանկարչական գանձարանին:

Այսպէ՛ս է որ հին յունական գաղթավայր եւ այժմու ուքրանական բանուկ նաւահանգիստ Թէոդոսիան մեծցաւ ու աշխարհահռչակ դարձաւ շնորհիւ Այազովսքիին, որուն անունով 1880-ին բացուած պատկերասրահը, մինչեւ այսօր դէպի այդ քաղաքը կ'ուղղէ քայլերը բոլոր անոնց, որոնք ծովու անունջ խորհուրդով հաղորդուելու հրայրքը ունին:

Պատանեկան տարիներուն՝ 1830-1833, Այվազովսքի կը յաճախէ Սիմֆերոպոլի ռուսական երկրորդական վարժարանը, անկէ ետք չորս տարի ալ՝ Ս. Փեթերսպուրկի Գեղարուեստի Ակադեմիան, զոր կ'աւարտէ 1837-ին: Նոյն տարին իր «Անդորր» անուն նկարին համար կ'արժանանայ իր կեանքին մէջ առաջին անգամ պարգեւի՝ Ակադեմիայի Բարձրագոյն մրցանակին,- Ոսկէ Մետալի եւ երկու տարուան համար Խրիմի մէջ նկարչութեամբ պարապելու ուղեգիրի: Հոսկէ՛ կը սկսի ապագայ մեծ ծովանկարիչին գեղարուեստական ստեղծագործութեան վերելքը...: Կ'այցելէ Իտալիա՝ Ս. Ղազար, Ֆրանսա, Սպանիա, Անգլիա, Հոլանտա, Հիւսիսային եւ Հարաւային Ամերիկաներ, Ափրիկէ ու Ծայրագոյն Արեւելք, ամէնուր մօտէն ծանօթանալով ժամանակակից մեծ նկարիչներու հետ: Յատկապէս 1887-ին եւ 1897-ին մեծ շուքով նշուած են իր յոբելեանները:

1915-ի «Հայոց Ցեղասպանութեան» զոհերէն եւ մեր նորավիպագրութեան մեծ վարպետներէն Երուխան՝ Երուանդ Սրմաքէշխանլեան (1870-1915), 1900-ին Վառնա գտնուած շրջանին երբ կը խմբագրէր «Շաւիղ» թերթը, Յովհաննէս Այվազովսքիի մահուան առիթով ի միջի այլոց հետեւեալը գրած է. «... Այվազովսքիին հետ Հայ ցեղի հանճարին ամէնէն կորովի արտայայտութիւնն է որ կը շիջանի: Մեր ազգին դժբախտ ճակատագրին մթութեանը վրայ անիկա ջահ մըն էր ջերմացնող ու փողփողենէջ: Եւ կորուստը անոր համար ողբալի է մանաւանդ, որովհետեւ այս տեսակ շքեղ անհատականութիւններ ջինջ ու լայնաբիբ աչքեր են, որոնցմով ազգ մը կը նայի աշխարհի: Բայց բոլոր այս փառքի շողարձակումներուն մէջ, մեծանուն արուեստագէտը ոգիով թունդ Հայ մը մնացած էր: Ու երբոր Հայաստանի կոտորածները աշխարհքը թնդացուցին, իր աշխատանոցին մէջ Այվազովսքի սարսռաց, վրձինը սահեցաւ-ինկաւ իր մատներէն: Ինք՝ որ ալիքին ամեհի բանաստեղծութեամբը հեշտօրէն կ'օրօրուէր, արեան ալիքներուն գաղափարին առջեւ սարսափահար մնաց. ու, սոսկաց՝ երբոր մտածեց թէ իր հայրենակիցներուն արեանը մէջ լողացող թագակիր հրէշին կողմէ ընդունած պատուանշանը դեռ կուրծքին վրայ կը կրէր: Այվազովսքիով՝ որ կ'անհետանայ, մենք խրոխտօրէն կրնանք պոռալ աշխարհին. «Ազգ մը որ Այվազովսքիներ կ'արտադրէ, չի՛ կրնար անհետանալ մարդկութեան տոմարէն. ուրեմն մենք պիտի մնանք»:

Անդրադառնալով Այվազովսքիի մահուան տարելիցին ու անոր հարուստ հրիտակին, կարելի չէ այստեղ գրաւոր արտայայտութեան չբերել անգլիացի ծովանկարիչ ու բանաստեղծ Թըռնըրի՝ Այվազովսքիին նուիրած «Մեծ Աշխարհահռչակը» խորագրեալ այն բանաստեղծութիւնը, զոր յետագային թարգմանած է խորհրդահայ սիրուած ու մեծանուն բանաստեղծ Յովհաննէս Շիրազ: Կու տանք որոշ տողեր միայն.-

... Բայց այդ լուսինն էլ միշտ ցածր է քեզնից,

Բարձրագոյն վարպետ, օ՜, ներիր դու ինձ,

Եթէ վարպետն էլ քո վրձնածովից պահ մի... վախեցաւ,

Ինձ գայթակղեց քո վրձնախաղը, որ հրաշք դարձաւ,

Ով հայ պարմանի, ներկն ընկճեց մահին,

Լուսնի պէս յաւերժ կը մնաս գահին:

................................................................................................

Ծովը չի կարող իր փոթորիկը,

Իր ծով-մրրիկը պահել յաւիտեան,-

Յաւերժացրիր դու ծով-մրրիկը,

Ծով փոթորիկը ծովի անսահման,-

Դու ստիպեցիր մշտաքայլ լուսնին

Կանգնել ծովափին եւ յաւերժանալ,

Թող յաւերժանայ քո սուրբ ազգն էլ հին,

Եւ ինչպէ՞ս քեզնով չըսքանչանալ,

Ով երիտասարդ, բայց ներիր դու ինձ,

Եթէ խոնարհեմ գլուխս ալեհեր

Արուեստի առջեւ քո աստուածային,

Հանճարի առջեւ քո երանաբեր...

Թէկուզ ցամաքեն ծովերը համայն՝

Քո կտաւները ծով են յաւիտեան:

Իրօք, ազգ մը որ ծնած է Այվազովսքիներ, Երուխաններ ու Շիրազներ, Աստուծոյ աղօթքին հետ դէմ յանդիման խօսեցուցած է ծովերուն շառաչն ու մադկութեան հառաչը, չի՛ մեռնիր ու կ'ապրի՛ յաւերժ...:                            

«ԾԱՂԻԿ» Գրական Ազգային հանդէս – Պէյրութ

dzaghig2004@yahoo.com


© NorMARMARA 2001 - 2020
Share on Facebook Share on Twitter Share via e-mail